Bakı, 26 noyabr, AZƏRTAC
Xəzər dənizinin müxtəlif hissələrində baş verən dəyişikliklər eyni xarakter daşımır. Ən təhlükəli zona isə Xəzərin şimalıdır, çünki dayaz sahələr və geniş şelf zonası səviyyə azalmasına qarşı çox həssasdır. Bu bölgədə quruma və ekosistem itkisi baş verir, nərə balıqları üçün kürüləmə əraziləri daralır və Volqa ilə Ural çaylarının axınının zəifləməsinin təsiri artır. Mərkəzi Xəzər nisbətən dərindir və burada səviyyə azalmasının təsiri daha yumşaqdır, lakin hidrodinamik rejim və su stratifikasiyası pozulur, balıq və plankton sistemlərinə təsir göstərir. Xəzərin cənubu isə dərin olmasına baxmayaraq, burada buxarlanma intensivdir, temperatur yüksəkdir. Həmçinin sənaye fəaliyyətinin sıxlığı hidroloji, iqlim və texnogen riskləri artırır. Beləliklə, ekoloji baxımdan şimal, hidroloji və texnogen baxımdan isə cənub daha risklidir, mərkəz isə aralıq keçid rolunu oynayır.
Bu sözləri AZƏRTAC-a məxsusi müsahibəsində ekologiya üzrə mütəxəssis Gülşən Axundova deyib.
O qeyd edib ki, ən son aparılan tədqiqatlar növbəti 20-30 ildə Xəzər dənizində səviyyə azalmasının davam edəcəyini göstərib. “Qazaxıstan alimlərinin Kazhidromet çərçivəsində apardıqları tədqiqatlar su balansının mədaxil hissəsinin nisbətən stabil olduğunu, lakin buxarlanma və digər itkilərin artacağını, bunun isə sahil xəttinin geri çəkilməsinə və dəniz sahəsinin daralmasına səbəb olacağını aşkarlayıblar. Yeni preprint-tədqiqat (2025) “The Impact of Climate on the Caspian Sea Level: Fluctuations in the Past, Present and Future” məqaləsində 2024-2055-ci illər üçün proqnozlar təqdim olunur və göstərilir ki, yüksək emissiya ssenarilərində səviyyə azalması daha kəskin olacaq və su səviyyəsi tarixi aşağı fazalara yaxınlaşa bilər. Lənkəran Dövlət Universiteti tərəfindən dərc olunan milli elmi tədqiqatlarda isə regionda temperaturun yüksəlməsi və antropogen amillərin Xəzərin su balansına mənfi təsiri qeyd olunur. Həmçinin sərbəst su balansının mənfi fazaya keçəcəyi, buxarlanma və itkilərin artacağı proqnozlaşdırılır”, - deyə mütəxəssis əlavə edib.
Qeyd edək ki, müsahibənin davamı tezliklə AZƏRTAC-da yayımlancaq.
