525.az saytından alınan məlumatlara görə, ain.az xəbər verir.
"Bir rəsmin dedikləri" rubrikasının budəfəki qonağı sənətşünas Sevil Əliyevadır. Müsahibimizlə məşhur rəssam Vinslou Homerin "Ədalətli külək" əsərindən danışmışıq.
Amerikalı rəssam Vinslou Homer 24 fevral 1836-cı ildə Bostonda anadan olub. O, altı yaşında olanda ailəsi ilə birlikdə Massaçusets ştatının Kembric şəhərinə köçürlər və burada V.Homer xoşbəxt uşaqlıq dövrü keçirir. Ona rəssamlığı sevdirən isə, həvəskar rəssam anası olub. Gənc yaşlarından litoqrafiya ilə məşğul olan Homer 1860-cı ildə ilk rəsmlərini Nyu-Yorkda Milli Dizayn Akademiyasında sərgiləyir.
Amerika Vətəndaş Müharibəsinin başlanması ilə Homerin mövzuları dəyişir və o, cəbhədən rəsmlər çəkir. Ancaq onun digər rəssamlardan fərqi onda idi ki, o, döyüş səhnələrindən çox gündəlik düşərgə həyatının mənzərələri ilə məşğul olurdu. Müharibə uzandıqca, zamanın böyük bir hissəsi rəsm ilə bağlı olmağa başladı. 1865-ci ildə isə, MDA seçilir. 1866-cı ildə çəkdiyi "Cəbhədən Məhkumlar" əsərində milli barışıq əhval-ruhiyyəsini mükəmməl şəkildə təsvir etməsi akademiyada rəğbətlə qarşılanmışdır. Həmin ildə Homer Fransaya gedir və orada olarkən, fransız naturalizmi, yapon çapları və müasir moda illüstrasiyasından təsirlənir, lakin Vətəninə qayıtdıqda, yaradıcılığında nəzərəçapacaq dərəcədə dəyişiklər müşahidə olunmurdu, yalnız palitrada bir qədər parlaqlıq hiss olurdu. Yaradıcılığın sonrakı illərində, akvarellə tanış olan Homer əsərin üzərində yeniliklər etməyi də bacarırdı.
Rəssam 29 sentyabr 1910-cu ildə Prouts Neck studiyasında vəfat edib.
- "Ədalətli külək" Homer yaradıcılığının hansı dövrünə təsadüf edir?
- Homer bu əsərini 1873-cü ildə Massaçusets ştatının Qlostere səfəri zamanı çəkdiyi eskizlərdən və akvarellərdən inkişaf etdirir. Əsər 1876-cı ildə xalqın yüzilliyini qeyd etməsi ilə tamamlanır. 3 il ərzində, Homer sükanı oğlanlardan birinə verərək, təhlükəsizliyi və ümidi bildirmək üçün lövbər əlavə edir, nəticədə isə, əsərdəki nikbin simvolizmi gücləndirərək kompoziyasını mənalı edir, daha da işini təkmilləşdirir. Tablo 1876-cı ildə Nyu-Yorkda Milli Dizayn Akademiyasında debüt edib.
- Əsərin rəng həlli necədir?
- Rəng həllində daha çox işin kompozisiyasına uyğun olaraq, soyuq palitranın aparıcı və dominant olduğunu müşahidə edirik. Burada mavi rəngin tonlarını; dəniz üçün mavi-yaşıl çalarlar, səma üçün isə açıq mavi ilə boz rəngdən ağ rəngə doğru keçidləri görmüş oluruq. Burada rəssam sözügedən rəng çalarlarından istifadə edərək, dəniz həcmini və havanın təravətli olduğunu tamaşaçının diqqətinə çatdırır. Əsərdə həmçinin isti rənglərdən də istifadə olunub. Qayığa nəzər yetirdiyimiz zaman, qayıq, içərisindəki fiqurlar və bəzi detallarda isti qəhvəyi-qırmızı tonların işləndiyini görürük. Bu rəng çalarları soyuq palitranın yanında diqqət cəlb edir, kompozisiyası daha da valehedici edir. Həmçinin, qeyd etməliyik ki, rəssam rəngləri, işıq-kölgə oyununu elə məharətlə verib ki, kəskinlik ilə birlikdə balanslı kontrast da yarada bilib. Eyni zamanda, burada Homer əsərin hərəkətini və ritmini detallar ilə yox, böyük rəng kütlələri və kontrastlar ilə verir.
- Bəs kompozisiya haqqında nə deyə bilərsiniz?
- Rəssam tərəfindən kompozisiya düşünülmüş şəkildə qurulub. Burada kompozisiyanın mərkəzində kiçik yelkənli qayıq yerləşdirilib. Qayıq sağdan sola, diaqonal istiqamətdə təsvir olunub. Diaqonal şəkildə verilməsi hərəkətdə olduğunu rəssam tərəfindən bizə bildirilir. Qayıqda dörd fiqur yerləşir. Bizə yaxın bir kişi və üç oğlan bu üfüqi rəsmdə dalğalı tünd yaşıl dənizdə solumuza gedən kiçik yelkənli qayıqda oturur və ya uzanırlar. Dalğalanan yelkən kətanın yuxarı sol küncündən uzanır və arxa planda bizim sağımızda uzaqda olan başqa bir gəminin hündür yelkənləri ilə əks-səda verir. Üfüq xətti kompozisiyanın təqribən üçdə biri qədər gəlir və firuzəyi səmanı şişkin boz və ağ buludlar süpürür. Günəş səhnəni sağımızdan işıqlandırır, ona görə də oğlanların qırmızı üzləri papaqlarının altında kölgədə qalır. Kişi və oğlanların hamısı sol tərəfimizə baxır və qayığa söykənərək sağımıza doğru irəliləyirlər. Sol tərəfimizdə yelkənə ən yaxın olan oğlan qayığın burun hissəsində uzanır. Onun yanında sağımızda kiçik bir oğlan qayığın kənarında oturub iki əli ilə yapışır. Ən yaşlı, qırmızı köynəkdə, yelkəni kəndirlə manevr edərkən qayığın döşəməsində oturur. Bizə daha yaxın və sağımızda, daha kiçik bir oğlan çılpaq ayaqlarını qayığın arxa kənarında əyilmiş dizlərinin önündə bir-birinə sıxaraq oturur. O, çəmənlə məşğul olarkən sağ çiyninin üstündən uzaqlara baxır. Həmçinin, burada, qayığın kənarında "QLOUCESTER" rəssamın Qlostere səfəri zamanı işlədiyini nəzərimizə yetirir. Rəssam, aşağı sağ küncdə tünd hərflərlə rəsmə imza atıb tarix qoyub: "HOMER 1876".
- Tablo harada saxlanılır?
- Əsər hazırda ABŞ-da, Vaşinqtondakı Milli İncəsənət Muzeyində qorunur.
- "Ədalətli külək" Homer yaradıcılığındakı digər işlərlə hansı fərqli və oxşar cəhətlərə sahibdir?
- Əsər mövzu baxımından rəssamın "Duman xəbərdarlığı", "Səkkiz zəng" və "Körfəz axını" kimi işləri ilə eyni sıradadır. Rəssam burada da insanı təbiətlə üz-üzə gətirir, dənizi isə həm real, həm də simvolik bir mühit kimi təqdim edir. Homerin bütün əsərlərində olduğu kimi, "Ədalətli külək"də də sadə insanların həyatı, realist təsvir və gündəlik həyatın ritmi ön plandadır. Lakin bu əsəri digər dəniz mövzulu işlərindən fərqləndirən əsas məqam onun ovqatıdır. Əgər rəssamın bəzi əsərlərində dəniz fırtına, qorxu və mübarizə ilə assosiasiya olunursa, burada sakit küləyin verdiyi hərəkət və uşaqların üfüqə baxışı gələcəyə inam və nikbinlik aşılayır. Rəng palitrası da açıq, yüngül və harmonikdir; bu isə əsərə xüsusi bir işıqlıq qatır. Fiqurların mərkəzdə toplanması və asimmetrik balans Homer üslubuna sadiq qalsa da, ümumi ovqat sakitlik və ümid üzərində qurulub.
- Sizcə, bu rəsm bizə nə deyir?
- Homerin "Ədalətli külək" əsəri bizə sadəcə dənizdə üzən bir qayıq təsvirini deyil, daha dərin bir mənanı çatdırır. Rəssam burada insanın həyat yolunu simvolik şəkildə göstərir: sakit küləyin qayığı irəli aparması həyatın axarını, qayıqdakı uşaqların üfüqə baxması isə gələcəyə ümid və inamı ifadə edir. Əsər həmçinin bizə həyatın sadə gözəlliklərini xatırladır, çünki buradakı səhnə nə fırtına, nə də təhlükə ilə doludur, əksinə, gündəlik anın içindəki həyəcan və nikbinlik qabardılır. Qayıqdakı kişi ilə oğlanlar birlikdə nəsillərin davamlılığını, təcrübə ilə gəncliyin vəhdətini simvolizə edir. Beləliklə, əsər bizə deyir ki, insan yelkənini düzgün istiqamətə açdıqda sağlam bir külək onları irəli aparacaq, önəmli olan bu yolçuluğa ümid, inam və şən əhval-ruhiyyə ilə çıxmaqdır.
Aytac SAHƏD
Daha ətraflı məlumat və yeniliklər üçün ain.az saytını izləyin.
