ABŞ prezidenti Donald Tramp dünən deyib ki, ABŞ İranın ali dini lideri Ayətullah Əli Xameneyinin harada gizləndiyini bilir, lakin onu “hələlik” öldürmək istəmirlər.
Tramp sosial şəbəkədəki paylaşımında İranı “şərtsiz təslim olmağa” çağırıb. Qarşıdurmaların beşinci gününə girdiyi üçün gərginlik artmaqda davam edir.
***
“O, asan hədəfdir, lakin orada təhlükəsizdir. Biz onu indi yox etməyəcəyik. Amma biz mülki şəxslərə və ya Amerika əsgərlərinə raketlərin atılmasını istəmirik. Səbrimiz tükənir”.
Trampın Tehrana qarşı sərt bəyanatlarını İran xalqına ünvanlanan “Canınızı xilas edin, qaçın” çağırışı ilə yekunlaşdırıb. Həmin çıxışdan sonra o, G7 sammitini yarımçıq tərk edən Tramp və milli təhlükəsizlik komandası ilə bir sıra görüşlər keçirmək üçün Vaşinqtona qayıdıb.
Tramp dünən səhər Ağ Evə qayıdanda prezidentliyi üçün kritik qərar vermə prosesi ilə üzləşib. İsrail rəsmiləri beş günlük raket zərbələri ilə İrana böyük ziyan vurduqlarını və ABŞ-ın daha çox dəstəyi ilə Tehranın nüvə proqramına daimi zərbə vura biləcəklərini deyirlər.
Lakin ABŞ-ın münaqişədə daha birbaşa iştirakı – məsələn, İsrailə İranın yeraltı nüvə obyektlərini vura biləcək bunker dağıdan bombalarla təmin etmək və ya birbaşa hərbi dəstək vermək – Tramp üçün böyük siyasi risk yarada bilər.
Vaşinqtona qayıdarkən jurnalistlərə danışan Tramp İran rəsmilərinin razılığa gələ bilməməsindən qəzəblənib. O, indi münaqişənin “həqiqətən bitməsini” və Tehranın nüvə proqramından “tamamilə əl çəkməsini” istədiyini deyib.
“Onlar müqavilə bağlamalı idilər. Mən onlara dedim ki, sövdələşmə edin. Ona görə də necə olacağını bilmirəm. Hazırda danışıqlara hazır deyiləm”, – Tramp bildirib.
İran nüvə proqramının yalnız dinc məqsədlər üçün olduğunu deyib. ABŞ kəşfiyyat agentlikləri də Tehranın nüvə bombası yaratmağa fəal cəhd göstərmədiyini qiymətləndirib.
Tramp Ağ Evdə müşavirləri ilə yeni görüş planlaşdırarkən ABŞ-ın münaqişəyə müdaxilə edə biləcəyinə işarə etməyə başlayıb. Bu arada ABŞ gərginliyin artacağı ehtimalına qarşı bölgəyə döyüş gəmiləri və hərbi təyyarələr göndərib.
***
“Mən dəfələrlə demişəm, İranın nüvə silahı ola bilməz. Hamı dərhal Tehranı boşaltsın!”, – Tramp sosial şəbəkədə yazıb.
“Air Force One”da jurnalistlərin evakuasiya çağırışı ilə bağlı sualına Tramp, “Mən sadəcə insanların təhlükəsiz olmasını istəyirəm” dedi.
“Biz təkcə atəşkəs axtarmırıq. Atəşkəsdən daha çox şey axtarırıq”, – Tramp deyib.
Diplomatik variantları tamamilə istisna etməyən Tramp vitse-prezident Ceyms Vens və xüsusi elçi Stiv Vitkoffu iranlılarla görüşə göndərə biləcəyini bildirib.
Tramp Milli Kəşfiyyatın (DNI) direktoru Tulsi Qabbardın mart ayında Konqresə “İran nüvə silahı yaratmır” bəyanatı ilə də mübahisə edib.
“Onun nə dediyi məni maraqlandırmır. Məncə, onlar buna çox yaxın idilər”, – Tramp deyib.
***
İsrail deyir ki, hava hücumları İranın müdafiəsini zərərsizləşdirib və indi ölkə daxilindəki hədəfləri asanlıqla vura bilir. Baş nazir Benyamin Netanyahu deyib ki, zərbələr İranın nüvə proqramı və ballistik raket imkanları məhv edilənə qədər davam edəcək.
İsrail indiyədək bir neçə nüvə obyektini hədəfə alıb, lakin yeraltı Fordo uranı zənginləşdirmə obyektinə müdaxilə edə bilməyib.
Obyektin məhv edilməsi üçün yalnız “B-2” gizli bombardmançıların daşıya biləcəyi 30 000 funtluq (13.600 kq-dan çox) GBU-57 (bunker dağıdan bomba) tələb olunur. İsrailin bu ağırlıqda bombanı daşıyacaq təyyarəsi yoxdur.
İranın atdığı raketlərin bəziləri İsrailin müdafiəsini pozub və itkilərə səbəb olub. Bu arada ABŞ-ın müdafiə naziri Pit Heqset deyib ki, Tramp hələ də İranın nüvə proqramını məhdudlaşdıran razılaşma əldə etmək istəyir.
“Prezidentin mövqeyi eyni olaraq qalır. Hazırda canlı izlədiyiniz şey “güc vasitəsilə sülh” və “öncə Amerika” yanaşmasıdır”, – Heqset “Fox News”a deyib.
***
G7 sammitində mətbuata verdiyi qısa müsahibələrdə Tramp ABŞ-ın birbaşa müdaxilə üçün hansı şərtləri gözlədiyini açıqlamayıb. Bunun əvəzinə o, İranı dərhal danışıqlara başlamağa çağırıb.
O, Kanadanın baş naziri Mark Karni ilə ikitərəfli görüşdə əlavə edib: “Məncə, İran bu müharibədə qalib gəlmir”.
İsrailin İranın ali dini lideri Ayətullah Xameneyini öldürmək planını təqdim etdiyi, lakin Trampın bu təklifi rədd etdiyi bildirilir. İsrail planın işlək olduğuna inanır, lakin ABŞ rəsmisinin sözlərinə görə, Tramp bunu qəbul etməyib.
***
Tramp həmçinin ABŞ-ın gələcək müdaxiləsinin xarici münaqişələrdən çəkilmək vədinə zidd olacağını söyləyən bəzi mühafizəkar tərəfdarlarına da reaksiya verib.
“Kimsə o dəli Taker Karlsona desin: İran nüvə silahına ola bilməz!” sosial şəbəkədə yazıb.
Konqresmen Marcori Teylor Grin və “Turning Point USA” qurucusu Çarli Kirk kimi bəzi əsas müttəfiqlər narahatlıqlarını dilə gətirərək seçicilərə Trampın xarici münaqişələrdən kənarda qalacağına söz verdiyini xatırladıblar.
Tramp Qəzza və Ukraynadakı müharibələri tez bir zamanda bitirmək vədini yerinə yetirdi, lakin o, hələ də hər iki cəbhədə çıxış yolu tapa bilməyib.
Digər tərəfdən, Cənubi Karolina senatoru Lindsi Qraham kimi bəzi tərəfdarlar vəziyyəti İrana qarşı qəti addımlar atmaq üçün fürsət kimi görürlər. Qrem Trampı İsraili tam dəstəkləməyə və İranın nüvə proqramını məhv etməyə çağırıb.
