Finss.az - Dünya sürətlə qloballaşır və mədəniyyətlərarası qarşılıqlı əlaqələr hər gün daha geniş vüsət alır.
Bu prosesdə emosiyaların fərqli mədəniyyətlərdə necə yaşandığını, qəbul olunduğunu və ifadə edildiyini anlamaq olduqca vacibdir. ABŞ-ın Miçiqan Universitetindən psixoloq Batya Meskitanın araşdırmaları göstərir ki, emosiyalar universal deyil, onlar mədəni və sosial kontekstlə formalaşır.
Meskita emosiyaları iki əsas tipə ayırır: MINE və OURS. Birinci tip – MINE – emosiyaları fərdi, daxili və dəyişməz hisslər kimi qəbul edir. Bu yanaşma qərb, sənayeləşmiş, zəngin və demokratik cəmiyyətlərə xasdır. İkinci tip – OURS – emosiyaları sosial, xarici və situativ hesab edir, yəni emosiyalar insanlar arasında baş verən qarşılıqlı əlaqələrdə formalaşır. Bu baxış isə qeyri-Qərb mədəniyyətlərində – yapon, Çin, Papua Yeni Qvineya və s. – üstünlük təşkil edir.
Mədəniyyətlərarası fərqlər çox vaxt gündəlik həyatımıza, sosial davranışlara və hətta beynəlxalq münasibətlərə təsir göstərir. Məsələn, qərb cəmiyyətlərində şəxsi hisslərin açıq ifadəsi, səmimiyyət yüksək qiymətləndirilir. Digər tərəfdən, bir çox Asiya mədəniyyətlərində hisslərin sosial vəziyyətə uyğun tənzimlənməsi və qrupun harmoniya içində olması daha önəmlidir. Bu fərq həm işgüzar, həm də şəxsi münasibətlərdə anlaşılmazlıqlar və konfliktlər yarada bilər.
Meskitanın aparığı təcrübələrdə, məsələn, amerikalı və yapon tələbələrin emosiyaları qavramasında köklü fərqlər aşkar edilmişdir. Amerikalılar emosiyanı təkcə fərdin üz ifadəsi kimi qiymətləndirirsə, yaponlar bunun sosial kontekstdə, ətrafdakıların da emosiyalarına bağlı olduğunu qəbul edir. Bu, kommunikasiya və qarşılıqlı anlaşma üçün önəmli ipucları verir.
Mədəniyyətlərin emosiyalara yanaşmasındakı fərqlər həmçinin uşaqların tərbiyəsində də özünü göstərir. Amerikan valideynləri uşaqları daxili hisslərinə diqqət yetirməyə, onları anlamağa təşviq edir; Çinli valideynlər isə uşaqların sosial davranışlarına və bu davranışların nəticələrinə fokuslanırlar.
Bu fərqliliklər, təbii ki, mədəniyyətlərarası dialoq və əməkdaşlıq üçün çağırışlar yaradır. Lakin onların anlaşılması, həmçinin konfliktlərin qarşısını almaq, qarşılıqlı hörmət və empatiyanın inkişafı üçün unikal fürsət də təqdim edir. Emosiyalar fərqli “valyutalar” kimi qəbul olunmalı, hər bir mədəniyyətin özünəməxsus “dilini” öyrənmək vacibdir.
Nəticə olaraq, Meskitanın araşdırmaları göstərir ki, dünya mədəni müxtəlifliyi çərçivəsində emosiyaların təbiətini dərindən başa düşmək, qloballaşan dünyada daha harmonik və məhsuldar qarşılıqlı əlaqələr qurmaq üçün zəruridir.
