Cinsi hormonlar həm də ruh sağlamlığı dərmanları ola bilər.
ZƏİF RUHİ sağlamlıq böyük bir bəladır. Son onilliklərdə zəngin ölkələrdə antidepressantlar və anti-anxiyete dərmanlarına yazılan reseptlər kəskin artıb. Ancaq bu dərmanlar hər kəs üçün təsirli deyil. Məsələn, ciddi depressiyadan əziyyət çəkən insanların təxminən üçdə biri dərmanların az təsir etdiyini bildirir. Buna görə də həkimlər daha geniş vasitələrə müraciət etməyə başlayırlar.
Bu həftə qeyd etdiyimiz kimi, ümidverici sahələrdən biri də hormon terapiyasıdır. Məqsəd, xəstələrin bədənində təbii olaraq yaranan hormonların səviyyəsini artırmaqdır və xüsusən estrogen, progesteron və testosteron kimi cinsi hormonlarda dəyişikliklər etməkdir. Yeni ruhi xəstəlik müalicə üsulları alqışlanmalıdır. Lakin onları maksimum dərəcədə istifadə etmək, illər ərzində hormonların qazandığı pis şöhrəti aradan qaldırmağı tələb edir.
Hormon-əvəzetmə terapiyası (HƏT), ən çox qadınlarda menopauza zamanı hormon səviyyəsi aşağı düşdükdə baş verən isti basmalar və ya gecə tərləmələri kimi fiziki simptomların müalicəsi kimi tanınır. Ancaq yeniyetmələrin hər bir valideyni sizə deyə bilər ki, hormonlar bədənlə yanaşı zehni də təsir edə bilər. Sübutlar göstərir ki, hormon səviyyəsinin bərpası, bəzən digər müalicələrə qarşı müqavimət göstərən depressiya və şizofreniya kimi bir çox xəstəliklərin simptomlarını yüngülləşdirə bilər.
Bu yalnız qadınlara fayda gətirmir. Kişilər, menopauza kimi müxtəlif həyat mərhələlərinə bağlı hormon dalğalanması yaşamırlar. Lakin bir çoxu (bəlkə də yaşlı kişilərin üçdə biri) lazımi səviyyədən daha az testosterona sahib kimi görünürlər. Artan sübutlar göstərir ki, o kişilərə əlavə testosteron vermək ruh halı pozuntuları ilə də kömək edə bilər.
Problem ondadır ki, bir çox xəstə və hətta bəzi həkimlər də, ictimaiyyət arasında pis bir şöhrət qazandığı üçün hormonal müalicələrdən ehtiyat edirlər. Döş xərçəngi riskinin kiçik bir artımına dair həddindən artıq narahatlıqlar, bu əsrin əvvəlindən bəri qadınların hormon-əvəzetmə terapiyasını təqib edir. Hal-hazırda Amerikada menopauza dövründəkif qadınların yalnız təxminən 5%-i bu müalicəni alır. Təbii fallasiya, yəni təbii olanın (menopauza və kişilərin qocalması kimi) yaxşı olduğu və buna görə də müalicə edilməsinə ehtiyac olmadığı düşüncəsi də vəziyyəti daha da çətinləşdirir.
Kişilərdə testosteron əvəzetməsi ilə bağlı problem, tibbi faydalardan çox kosmetik faydalar istəyən insanlar arasında hədsiz bir həvəslə bağlıdır. Testosteron, güclü bir performans artırıcı dərmandır. Xüsusilə Amerikada, orta yaşlı kişilərə bu hormonu satmaq üçün bir sənaye yaranıb. Hiyləgər satıcılar və Instagram təsirçileri ilə dolu olan bu sənaye, testosteronu gənclik mənbəyi kimi təklif edir: əzələ yığmaq, cinsi istəyi bərpa etmək və ümumiyyətlə yaşlanmağın əksinə çevirmək yolu. Dezavantajlar haqqında isə az şey deyilir: məsələn, testosteron təsiriylə sonsuzluq yaranması, ya da yüksək dozaların ürəyiniz üçün zərərli olması. Hətta klinikalar özləri də, kölgəli reçetelerin bu sənayeni pisləşdirdiyini qəbul etsələr də, bir çoxu rəqiblərini günahlandırır.
Testosteron sənayesi üçün, daha yaxşı tənzimləmə başlanğıcıdır. Klinikalar müştərilərini mütləq test etməli və dezavantajları açıq şəkildə göstərməlidir. Qadınlar üçün məlumatlılıq əsasdır. Hormon-əvəzetmə terapiyası və döş xərçəngi ilə bağlı qorxular abartılmışdır; və hər halda, HƏT, osteoporoz riskini azaltmaq kimi sağlamlıq faydaları gətirir. Zehni sağlamlıq məsələsinə gəlincə isə, hormonal müalicələr hansı xəstələrin faydalanacağını müəyyən etmək üçün klinik sınamalardan keçirilə bilər: çünki hormonlar ucuzdur, qazanc böyük ola bilər. Əgər xəstələrin cinsi hormonlarla bağlı ehtiyatları azaldıla bilsə, çox daha çox insan, həm bədənin, həm də ruhun xəstəliklərindən faydalana bilər. ■
