"İsrailin sərhədsiz ekspansiyasına qarşı Ankaranın strategiyası..."
1948-ci ildən bəri İsrailin təhlükəsizlik doktrinası sərhədləri və suverenliyi nisbi anlayış kimi qəbul edir. 2023-cü ilin oktyabrında başlayan Qəzza müharibəsi isə bu siyasətin yeni mərhələsi oldu.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə Türkiyənin "Daily Sabah" nəşri yazıb.
İsrailin sərhədsiz ekspansiyası
Nəşr yazır ki, İsrail Qəzzanı yenidən işğal edib, İordan çayının Qərb sahilində ilhaqı sürətləndirib, Suriyada hərbi əməliyyatlarını genişləndirib, Livanda möhkəmlənib və açıq şəkildə İrana zərbə endirmək planlarını açıqlayıb. Bu addımlar regionun siyasi və hərbi balansını alt-üst edib.
Ərəb ölkələrinin susqunluğu, Türkiyənin fəallaşması
Ənənəvi regional güclər İsrailin hərəkətlərinə təmkinli yanaşıb. Səudiyyə Ərəbistanı normallaşma danışıqlarını dondursa da, qarşıdurmadan qaçıb. Misir və İordaniya isə mövcud sazişlərinə sadiq qalıb, lakin fəal müqavimət göstərməyib. Beləliklə, İsrailin genişlənməsinə qarşı real siyasi və hərbi gücü yalnız Türkiyə nümayiş etdirib.
Ankaranın strateji yanaşması
Türkiyə hesab edir ki, İsrailin "sərhədsiz təhlükəsizlik" doktrinası yalnız fələstinlilər üçün deyil, həm də Suriyanın sabitliyi, Aralıq dənizinin təhlükəsizliyi və regiondakı etnik-siyasi balans üçün birbaşa təhlükədir. Ankara bu səbəbdən İsraili artıq "çətin tərəfdaş" yox, "potensial rəqib" kimi qəbul edir.
Diplomatiya vasitəsilə təcrid siyasəti
Türkiyə İsraili beynəlxalq səviyyədə sıxışdırmaq üçün diplomatiyanı əsas alət seçib. İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı (İƏT) və BMT-də fəal çıxışlar edilir, 1967 sərhədlərində Fələstin dövlətinin yaradılması birmənalı şərt kimi irəli sürülür. Ankara eyni zamanda uzun illər gərgin olmuş münasibətləri bərpa etməyə çalışır: Dəməşqlə əlaqələr canlandırılır, Tehranla koordinasiya gücləndirilir, Qətər, Səudiyyə Ərəbistanı və Misirlə yeni körpülər salınır. Bu, İsrailin bölgədəki diplomatik manevr imkanlarını xeyli məhdudlaşdırır.
Fələstin məsələsində rolu
Türkiyə HƏMAS-ı terrorçu təşkilat kimi yox, milli-azadlıq hərəkatı kimi qəbul edir. Bu yanaşma Ankaraya fələstinlilər arasında böyük etimad qazandırır. Humanitar dəstək, girov mübadiləsinə vasitəçilik və Qəzzada atəşkəs təşəbbüsləri Türkiyənin fələstinlilər üçün siyasi qalxan rolunu oynadığını göstərir. Paralel olaraq, Ankara Fələstin Administrasiyası ilə də işləyərək daxili birlik yaratmağa çalışır. Məqsəd - fələstinlilərin daha güclü müzakirə mövqeyinə sahib olmasıdır.
Hərbi sferada xəbərdarlıq
Son on ildə Türkiyə pilotsuz uçuş aparatları sahəsində dünya liderlərindən birinə çevrilib. Qarabağdan Liviyaya qədər bu texnologiyanın effektivliyi sübut olunub. İsrail bu hərbi üstünlüyü nəzərə alaraq öz planlarını ehtiyatla qurur. Ankara hələ ki, bu gücü birbaşa tətbiq etmir, lakin potensial imkanlar Təl-Əviv üçün açıq mesajdır: eskalasiya halında İsrail qarşısında ciddi rəqib dayana bilər.
Məhdudiyyətlər və balans siyasəti
Bununla belə, Türkiyə NATO üzvü olaraq ABŞ və Avropa ilə açıq qarşıdurmaya getməkdən çəkinir. İqtisadi asılılıq və daxili problemlər də uzunmüddətli konfrontasiyanı çətinləşdirir. Buna görə Ankara daha çox dolayı vasitələrdən - diplomatik təcrid, seçici iqtisadi sanksiyalar, siyasi təzyiqlər və hərbi güc nümayişlərindən istifadə edir.
Strateji məqsəd hegemonluq yox, balansdır
Türkiyənin məqsədi Yaxın Şərqdə öz hegemonluğunu qurmaq deyil, İsrailin sərhədsiz ekspansiyasını ləngitməkdir. Ankara bununla regionda çoxqütblü sistemin qorunmasına, fələstinlilərin dövlət qurmaq perspektivinə və danışıqlar üçün manevr sahəsinin saxlanmasına çalışır.
Türkiyə İsrailin məhdudiyyətsiz genişlənməsinə qarşı həm diplomatiya, həm də hərbi güclə balans yaratmağa çalışır. Bu yanaşma Ankaranı regionun əsas oyunçularından birinə çevirib. Təkbaşına bütün vəziyyəti dəyişməsə də, Türkiyə İsrailin planlarını pozur və göstərir ki, Yaxın Şərqdə hərbi üstünlüyə əsaslanan siyasət artıq qarşısız qalmayacaq.
