İctimai nəqliyyat hər bir ölkənin sosial-iqtisadi həyatında strateji əhəmiyyətə malik sahələrdən biridir. Xüsusilə böyük şəhərlərdə artan əhali, genişlənən şəhərsalma və sürətlə inkişaf edən iqtisadiyyat fonunda nəqliyyatın dayanıqlı idarə olunması həm vətəndaşların rahatlığını, həm də ölkənin ümumi inkişaf göstəricilərini birbaşa müəyyənləşdirir. Azərbaycanda bu istiqamətdə atılan mühüm addımlardan biri ictimai nəqliyyatda yeni maliyyələşdirmə modelinin tətbiqi ilə bağlıdır. Prezident İlham Əliyevin imzaladığı fərman əsasında müntəzəm sərnişin daşınması xidmətlərinin təkmilləşdirilməsi çərçivəsində “brutto müqavilə” sistemi həyata keçiriləcək ki, bu da ictimai nəqliyyat sahəsində tamamilə yeni yanaşmanı formalaşdırır.
Yeni modelin əsas mahiyyəti ondan ibarətdir ki, dövlət və ya müvafiq nəzarətçi qurum nəqliyyat şirkətləri ilə müqavilələr bağlayaraq onların sərnişin daşımalarına görə sabit ödənişlə təmin olunmasını nəzərdə tutur. Bu yanaşma ilə sərnişin daşıyıcıları gəlir qazanmaq üçün sərnişin axınından asılı vəziyyətdən çıxarılır, onların əsas məqsədi sərnişin məmnuniyyətini və xidmətin keyfiyyətini artırmaq olur. Beləliklə, dayanıqlı maliyyələşdirmə mexanizmi qurularaq həm daşımaların təhlükəsizliyi, həm də xidmətin davamlılığı təmin edilir. Bu, həmçinin kölgə iqtisadiyyatının qarşısının alınmasına və şəffaflıq səviyyəsinin yüksəldilməsinə dəstək verir.
Anar Rzayevin vurğuladığı kimi, yeni sistemin tətbiqi ilə nəqliyyat xidmətlərinin keyfiyyəti daha ciddi nəzarətə götürüləcək. Əvvəllər sərnişin daşımaları sahəsində əsas diqqət yalnız daşınan sərnişinlərin sayına və ümumi dövriyyəyə yönəlirdisə, indi əsas prioritet xidmətin təhlükəsizliyi, sərnişinlərin rahatlığı, ekoloji standartlara riayət edilməsi və müasir tələblərə cavab verən nəqliyyat vasitələrinin istifadəsi olacaq. Bu, eyni zamanda, sərnişindaşıma sahəsində rəqabəti sağlamlaşdıracaq, daşıyıcı şirkətləri xidmət keyfiyyətini yüksəltməyə məcbur edəcək.
“Brutto müqavilə” modelinin digər üstünlüyü ondan ibarətdir ki, dövlət nəqliyyat sistemində yaranan riskləri öz üzərinə götürür. Yəni sərnişin axınında dalğalanmalar, mövsümi dəyişikliklər və ya digər səbəblər daşımaların maliyyə sabitliyini pozmur. Şirkətlər sabit ödəniş aldıqları üçün maliyyə itkiləri ilə üzləşmir, sərnişinlər isə xidmətin davamlılığından əmin olur. Bu, həm də uzunmüddətli perspektivdə nəqliyyat şirkətlərinə texniki parklarını yeniləmək, ekoloji baxımdan təmiz avtobuslar və digər müasir vasitələr almaq imkanı yaradacaq.
İctimai nəqliyyatın maliyyələşməsində yeni yanaşmanın tətbiqi şəhər həyatına da birbaşa təsir göstərəcək. Daha dəqiq desək, Bakı və digər iri şəhərlərdə sıxlıq, qeyri-rəsmi daşımalar və keyfiyyətsiz xidmətlə bağlı şikayətlərin azalacağı gözlənilir. Sərnişinlər üçün isə bu sistem həm vaxtın qənaətinə, həm də daha təhlükəsiz və rahat səyahət imkanlarına gətirib çıxaracaq. Dayanıqlı maliyyələşdirmə sistemi ictimai nəqliyyatı həm dövlət, həm daşıyıcı şirkətlər, həm də sərnişinlər üçün əlverişli platformaya çevirəcək.
