Sadə mətbəx alətindən masa mədəniyyətinin ayrılmaz hissəsinə çevrilən yol...
Poliqon xəbər verir ki, bu gün yemək zamanı çəngəli götürmək təbii vərdiş hesab olunur. Lakin bu, həmişə belə olmayıb. Orta əsrlərdə çəngəl Avropada şübhə, qınaq və hətta əxlaqa zidd davranış kimi qəbul edilirdi. The Conversation yazır ki, bu sadə alətin Avropa süfrəsinin ayrılmaz hissəsinə çevrilməsi min ilə yaxın vaxt aparıb.
Çəngəlin ilkin formalarına hələ qədim sivilizasiyalarda, b.e.ə. dövrünə aid Çin mədəniyyətində və Misirdə rast gəlinir. Lakin onlar əsasən yeməyi hazırlamaq və süfrəyə vermək üçün istifadə edilirdi. Qədim Romada da bürüncdən və gümüşdən hazırlanmış çəngəllər mövcud olsa da, şəxsi qida qəbulu üçün deyil, mətbəx aləti kimi işlədilirdi.
Şəxsi istifadədə çəngəlin yayılması X–XI əsrlərdə Bizansda genişlənməyə başladı. Bizans aristokratiyası bu aləti rahatlıqla işlədirdi, bu isə əl ilə yeməyə adət etmiş Qərbi Avropa cəmiyyətində çaşqınlıq yaradırdı. Ən məşhur hadisələrdən biri Bizans imperatoru Romanos III-ün bacısı Mariya Argiropulinanın Venesiya hersoqu ilə evlənməsi zamanı baş verdi. O, yeməyi barmaqları ilə deyil, qızıl çəngəllə qəbul etdiyi üçün böyük qalmaqala səbəb olmuşdu. O dövrün din xadimləri və əxlaqçılar bu davranışı Tanrının təbii qaydalarına zidd “süni dəbdəbə” adlandırırdılar.
XIV əsrdə İtaliyada çəngəl xüsusilə makaron yeməklərinin populyarlaşması ilə daha geniş istifadə olunmağa başladı. Çünki bıçaq və qaşıq uzun, sürüşkən xəmirlə hazırlanan pastanı yeməkdə əlverişli deyildi, çəngəl isə praktik həll yolu idi.
XV–XVI əsrlərdə Avropa saraylarında çəngəlin yayılmasına kral ailələri arasındakı nikahlar və saray adətləri təkan verdi. Məsələn, italyan şahzadəsi Bona Sforça Polşa kraliçası və Litva böyük knyaginəsi olanda İtaliyadan gətirdiyi süfrə adətləri ilə birlikdə çəngəli də Şərqi Avropaya tanıtdı. Oxşar şəkildə, Ketrin Mediçi fransız kralı ilə evlənərək Fransaya italyan süfrə ənənələrini, o cümlədən çəngəl istifadəsini gətirdi.
Zaman keçdikcə çəngəldən istifadə əvvəlcə aristokratiya, sonra isə orta təbəqə arasında adi hala çevrildi. XIX əsrdə sənayeləşmə və kütləvi istehsal sayəsində çəngəllər, xüsusilə də paslanmayan poladdan hazırlanan dəstlər hamı üçün əlçatan oldu.
Bu dövrdən etibarən çəngəl yalnız gündəlik əşya deyil, həm də etik qaydaların bir hissəsinə çevrildi. Müxtəlif növ çəngəllər — balıq, desert, çörək və digər yeməklər üçün ayrıca hazırlanmağa başlandı. Süfrə davranışına dair yeni qaydalar isə çəngəli necə tutmaqdan tutmuş, dişlərinin yuxarı və ya aşağı yönəlməsinə qədər detallı şəkildə müəyyənləşdirildi.
Poliqon.info
