Serbiya müdafiə sənayesinin yeni yaratdığı və modernləşdirdiyi silah-texnika nümunələri

Serbiya müdafiə sənayesinin yeni yaratdığı və modernləşdirdiyi silah və döyüş texnikasının prototipləri, konsepsiyaları və nümayiş nümunələri 2014-cü ildən bəri ölkədə keçirilən demək olar ki, hər bir hərbi sərgi, təlim və ya paradda iştirak ediblər.

“Poliqon”un məlumatına görə, bu ilki paradda və “Partner 2025” silah və hərbi texnika sərgisində də eyni vəziyyət idi.

Tədbirlərdə müxtəlif inkişaf mərhələlərində olan, eləcə də hazırda istismara verilən və ya tezliklə veriləcək silahların alt eşelonları təqdim olunub.

Onlardan bir çoxu artıq həm analoji tədbirlərdən, həm də “Partner” silah və hərbi texnika sərgilərindən məlumdur. Bununla belə, həmişə yeni variantlar və yeni modernləşdirmələr mövcuddur ki, bunlar da təkmilləşdirmələr, istifadə imkanlarının genişləndirilməsi və müxtəlif ehtiyaclar üçün təkrar istifadə imkanlarıdır.

“İnkişaf mərhələsində olan” alt eşelonuna zenit döyüş əməliyyatları (Protivvazduhoplovna Dejstva – PVD) üçün artilleriya-raket bölmələrini (Artiljerijsko-Raketnim Jedincama – ARJ) dəstəkləməyə xidmət edən M25 tipli batareya komanda maşınını (Baterijsko Komandno Vozilo – BKV) təmsil edən BOV-OT M-21 zirehli transportyorunun yeni variantı rəhbərlik edir.

Konkret olaraq, tərkibindən, yəni batareyadakı silah sisteminin növündən asılı olmayaraq, PVD üçün ARJ batareyasına əmr vermək üçün nəzərdə tutulub. Maşın müasir AESA RADA RPS-92 (nMHR) müşahidə-nişangah radiolokasiya stansiyası (RLS) ilə təchiz olunub ki, bu da hədəfləri geniş spektrli radiolokasiya əks etdirmə səthlərində aşkar etməyə və izləməyə imkan verir.

RLS-nin hədəf aşkaretmə məsafəsi 50 km-ə qədərdir və bütün radiolokasiya funksiyaları hətta hərəkət zamanı aktiv qalır. O, həmçinin minaatanların və artilleriyanın mövqeyini aşkar etmək üçün (counter rocket, artillery, and mortar – C-RAM funksiyası) istifadə edilə bilər.

Sistemə radiolokasiya yanaşı, telekommunikasiya, enerji və kompüter-şəbəkə altsistemləri də inteqrasiya olunub ki, onların köməyi ilə mühafizə olunan rabitənin rəqəmsal kanalları vasitəsilə lazımi məlumatlar batareyadakı silahlara, eləcə də yuxarı komanda məntəqəsinə göndərilə bilər.

BKV M25 batareya komanda maşınından sonra 4×4 təkər formullu “Aleksandar Ujedinitelj” (keçmiş “Milan”) bir neçə çoxməqsədli taktiki zirehli maşın haqqında söz açmaq olar.

Serbiya Müdafiə Nazirliyindən verilən məlumata görə, maşının konsepsiyası əsas vəzifəsindən, yəni maşının təyinatından asılı olaraq müxtəlif avadanlıq və silahlarla təchiz edilmiş zirehli banın üst quruluşunun müxtəlif konfiqurasiyalarının “AM General” şirkətinin universal 4×4 ötürücü şassisi ilə inteqrasiyasına və çətin ərazilərdə yüksək yükgötürmə qabiliyyətinin və hərəkətliliyin müstəqil dayandırılmasına əsaslanır.

Nəqliyyat vasitələri asimmetrik müharibə, antiterror və anti-partizan əməliyyatlarından tutmuş, orta və yüksək intensivlikli münaqişələrin müxtəlif kateqoriyalarına qədər müxtəlif intensivlikli münaqişələrdə istifadə oluna bilər.

Üst quruluşun konfiqurasiyasından asılı olaraq, maşın pusqu riski yüksək olan ərazilərdə patrul, daha sonra ərazinin kəşfiyyatı, müşahidəsi və nəzarəti, xüsusi əməliyyat bölmələrinin nəqliyyat və atəş dəstəyi, qısa mənzilli sistemlərlə tank əleyhinə və zenit müdafiəsi, atıcl sursatlar və artilleriya sistemləri əsasında silah sistemləri ilə inteqrasiya üçün nəzərdə tutula bilər.

“Aleksandar Ujedinitelj”, həmçinin “Gavran” yerli sursatının səkkiz qutuvari buraxıcısı, eləcə də nümayiş üçün bu tipli bir təyyarənin yerləşdirildiyi bir nəqliyyat vasitəsi variantında da nümayiş etdirilib.

Bu platformada buraxma qurğularına əlavə olaraq, 27 ədəd “Gavran” qutuvari buraxıcının yerləşdirildiyi MAN tipli yük maşını da var idi ki, bu ilk dəfə təqdim olunub.

Yaponiyanın “Isuzu D-Max” avtomobili başqa məqsədlə, daha doğrusu Serbiya istehsalı “Hornet” dron-kamikadze üçün buraxma platforması kimi istifadə edilib. Sistem quruda və suda düşmən hədəflərini tapıb məhv etmək üçün nəzərdə tutulub, dörd pilotsuz sistem, yerüstü idarəetmə stansiyası və dörd konteynerdən ibarətdir.

Mövcud məlumata görə, “Hornet” dron-kamikadze elektrik mühərriki ilə hərəkət edir, maksimal uçuş kütləsi 16 kq, kombinə edilmiş kumulyativ-fuqas döyüş başlığının kütləsi 5 kq-dən çox, operativ uçuş sürəti 160 km/saat, operativ uçuş hündürlüyü 500 m, havada bir saatdan çox qala bilir, 50 km-dən çox radiusda fəaliyyət göstərir.

VTI (Војнотехнички институт, ВТИ – Serbiya Müdafiə Nazirliyinin Hərbi-Texniki İnstitutu nəzərdə tutulur) tərəfindən hazırlanmış uçuş idarəetmə kompüteri artıq yerli pilotsuz “Vrabac” və “Osica” sistemlərində sınaqdan keçirilib. Tapşırığı “Senka” pilotsuz kəşfiyyat təyyarəsi ilə qarşılıqlı əlaqədə və ya onun vasitəsilə yerinə yetirmək imkanı var.

Hazırlanma mərhələsində olan yeni sistemlərdən biri TSMB M-25 203 mm çaplı ağır özüyeriyən minaatandır. Bu, qısa mənzilli ağır artilleriya sistemidir, əsas silahı 203 mm-lik ağır minaatandır və 6 ilə 12 km məsafədə yüksək dəqiqliyi ilə xarakterizə olunur. Ballistik cəhətdən qorunan zirehli kabin və yüksək səviyyəli avtomatlaşdırma sayəsində o, müasir döyüş meydanında yüksək səviyyədə sağ qalma qabiliyyətinə imkan verən son dərəcə sürətli hərəkət və geri çəkilmə (“atdın və qaçdın”) xüsusiyyətinı nail olur.

TSMB M-25 ağır özüyeriyən minaatanı 6×6 təkər formullu FAP 2026 yolsuzluq yük avtomobili şassisinə quraşdırılıb və inersial naviqasiya sistemini (İNS), xüsusi proqram təminatı olan ballistik kompüteri, radio və topçu kompüterini özündə birləşdirən müasir atəşi idarəetmə sistemi (sistema za upravljanje vatrom – SUV) ilə təchiz edilib.

Rəsmi məlumatlardan o da məlumdur ki, silah dəstinə güclü qəlpəli-fuqas (HE) və “bunker-buster” mərmiləri daxildir. Partlayıcı atımı standart 155 mm-lik haubitsa mərmisinin partlayıcı atımından 2,5 dəfə böyükdür. Ən son nəsil termobarik partlayıcılardan hazırlanmış partlayıcı atım isə standart 155 mm-lik haubitsa mərmisinin partlayıcı atımından 4 dəfə böyükdür ki, bu da olduqca yüksək səviyyədə atəş gücünə imkan verir. Silah, həmçinin əlavə reaktiv mühərrik qurğusu ilə təchiz edilmiş mərmilər də daxil olmaqla, artan mənzilli mərmilərlə atəş aparmaq qabiliyyətinə malikdir.

Fərdi mərmi gücü, sistemin təchiz oluna biləcəyi dəqiq tuşlama dəsti (Precision Guidance Kit – PGK) ilə birlikdə, minimal sayda mərmi (hətta bir) atmaqla tez və effektiv fəaliyyət göstərməyə imkan verir. Bundan sonra silah atəş mövqeyindən çıxarılır, klassik sistemlər isə daha çox atəş sıxlığı və məhvetmə zonasında daha uzun müddət qalmağı tələb edir.

“İnkişaf mərhələsində olan” alt eşelonda TSMB M-25 ağır özüyeriyən minaatanına əlavə olaraq 152 və ya 155 mm çaplı “Nora B-39” özüyeriyən haubitsa da var. Silah 39 çap lülə uzunluğu, 19 litr yanma kamorası həcmi ilə təchiz edilib. Sistem standart Sovet/Rusiya döyüş sursatlarından istifadə üçün uyğunlaşdırılmış 152 mm lüləli versiyada və ya 155 mm NATO çaplı variantda mövcuddur.

O, piyada və mexanikləşdirilmiş birləşmələrə atəş dəstəyini təmin etmək, düşmən istehkamlarını məhv etmək, təhlükələri zərərsizləşdirmək, çevik reaksiya vermək və müxtəlif relyef şəraitində hərəkətliliyi və çevikliyi təmin etməyə xidmət edir.

Haubitsa 340 at gücündə turbodizel mühərriki, avtomatik transmissiya, mərkəzi təkər doldurma sistemi və deşilməyə davamlı şinləri olan Serbiya istehsalı FAP 3440 yolsuzluq yük avtomobikinin şassisinə quraşdırılıb. Müasir döyüş meydanında yüksək səviyyədə sağ qalma qabiliyyəti cəld hərəkət etmək və geri çəkilmək qabiliyyəti, eləcə də yüksək ballistik mühafizəsi olan ikili zirehli kabina və dərhal özünümüdafiə üçün ikinci silah (pulemyot) vasitəsilə təmin edilib.

“Nora” B-39 özüyeriyən artilleriya qurğusu inersial naviqasiya sistemini (İNS), xüsusi proqram təminatı olan ballistik kompüteri, rabitə qurğusunu, həmçinin topçu kompüterini özündə birləşdirən müasir atəş idarəetmə sistemi (SUV) ilə təchiz edilib.

Arxa platforma və yarımavtomatik doldurma qurğusu səmərəli doldurmağa imkan verir, hidravlik stabilizatorlar isə fəaliyyət zamanı avtomobilin dayanıqlığını təmin edir.

Artıq tanınmış, uzun müddətdir ki, inkişaf etdirilən “Şumadija” artilleriya raket sistemi ilk dəfə olaraq “Jerina” raket buraxma borularının yanında “Vlatacom” özəl şirkəti tərəfindən hazırlanmış qanadlı raketlər üçün “VILA 1” konteyner buraxıcı ilə nümayiş etdirilir.

Sovet 9K35 “Strela-10M” qısa mənzilli zenit raket kompleksinin yerli modernləşdirilmiş variantı da artıq neçənci dəfədir nümayiş etdirilir.

ZRK indi İsrailin 3D AESA RADA RPS-42 radiolokasiya stansiyasının quraşdırılması ilə daha da təkmilləşdirilib və eyni radar HARPAS artilleriya-raket kompleksinin nümayiş nümunəsində də istifadə edilib. Burada RPS-42 RLS Fransanın “Thales Ground Smarter GS-40” RLS-si ilə əvəz olunub.

Alt eşelonda sonuncu, M-84AS3 markası ilə təqdim olunan ən son modernləşdirilmiş versiyada M-84 tankı idi.

VTI prospektində görmək olar ki, yeni elektron avadanlıqdan M-84AS3 tuşlayıcının modernləşdirilmiş nişangahı, dəyişdirilmiş atəşi idarəetmı sistemi, rəqəmsal iki oxlu hava sensoru, yeni telekommunikasiya və komanda-informasiya sistemi, komandir üçün 360 dərəcə baxış sahəsi olan videomüşahidə sistemi, qlobal peyk naviqasiyası sistemi (GPS) və pilotsuz uçuş aparatı alıb.

Digər təkmilləşdirmələrə 125 mm-lik silah üçün yeni zirehdələn və qəlpəli-fuqas döyüş sursatları, döyüş dəstinin qüllədən kənarda yerləşdirilməsi, 12,7 mm-lik pulemyotla uzaqdan idarə olunan döyüş modulu, “Hard Kill” sinif aktiv mühafizə sistemi, modul tipli yeni nəsil dinamik zireh, partlayışdan və yanacaq alışmasından avtomatik mühafizə alt sistemi və mühərriki mühafizə alt sistemi daxildir. Bunlarla yanaşı, əlavə 7,5 kVt güc qurğusu, istismar müddəti 4000 km-ə qədər olan döymə iki oxlu tırtıllar, həmçinin infraqırmızı (IR) və radiotezlikli (RF) diapazonlarda tankı qoruyan maskalanmış mobil örtük də təkmilləşdirmələrə daxildir.

M-84AS3 tankının döyüş kütləsi 48,5 ton, maksimal mühərrik gücü 840 ilə 1000 at gücü arasında, maksimal sürəti isə 60 km/saat və ya ona bərabərdir.

#gallery-1 {

margin: auto;

}

#gallery-1 .gallery-item {

float: left;

margin-top: 10px;

text-align: center;

width: 100%;

}

#gallery-1 img {

border: 2px solid #cfcfcf;