ain.az xəbər verir, Reyting.az saytına əsaslanaraq.
Sentyabrın 25-də Türkiyə prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğan və ABŞ prezidenti Donald Tramp arasında görüş olub. Nisbətən təvazökar nəticələrə baxmayaraq, bunu “tarixi” adlandırmaq olar, çünki əvvəlki Amerika liderinin dövründə Ərdoğanın səfəri daim təxirə salınırdı: dörd il ərzində onu Ağ evdə heç vaxt qəbul etmədilər.Reyting.az xəbər verir ki, bu barədə “Regnum” yazıb.Rusiya nəşrinin təhlilində qeyd olunur:Baxmayaraq ki, prezidentlər arasında yaxınlaşma dərhal baş verdi, Tramp həmkarını təriflədi. Amma görüşdən əvvəl baş verən hadisələr danışıqlara kölgə saldı və mənfi siqnallar kimi şərh edildi.Birincisi, Türkiyə prezidentinin BMT Baş Assambleyasının iclasına gedən kortejinə Trampın avtomobillərinin keçməsi üçün maneə törədilib. Hörməti və şərəfi sevən Ərdoğan çətin ki, sultana yaraşmayan belə bir qəbulu qiymətləndirsin.Daha sonra dövlət katibi Marko Rubio Türkiyə liderinin “Fox News” telekanalına müsahibəsində Trampın Qəzza və Ukraynadakı münaqişələrin həlli ilə bağlı vədini şübhə altına almasını şərh edərək, əlaqələrə soyuq su töküb.Rubio bildirib ki, xarici liderlər “istədiklərini deyə bilərlər, lakin son nəticədə problemi həll etmək lazım gəldikdə Ağ evə gəlmək istəyirlər - prezident Ərdoğan kimi, o da prezidentlə görüşməyi planlaşdırır”.O iddia edib ki, Ərdoğan və digər liderlər praktiki olaraq heç olmasa, Trampın əlini sıxmaq üçün yalvarırlar. Qeyd edək ki, jurnalistlər bəzən sualları ilə qalmaqal yarada bilirlər və Rubionun Ərdoğanın bütün müsahibəsini eşitmədiyi barədə xəbərdarlıq etməsi təsadüfi deyil.Türkiyə administrasiyası görüş öncəsi iki lider arasındakı müsbət əhval-ruhiyyəni pozmamaq üçün öz rəisinin sözlərinə aydınlıq gətirməyə tələsdi. “Fox News”-a göndərdiyi məktubda Türkiyə Prezidentliyi tərcümə səhvinə diqqət çəkib və aydınlaşdırıb ki, Ərdoğan Trampı danlamayıb, əksinə, münaqişələrin və çətinliklərin həllində səy göstərilməsinin vacibliyinə işarə edib.Ən azı zahiri görünüşlərinə və davranışlarına görə Trampla Ərdoğan arasında iki saatlıq görüş Rubionun “təqibləri” ilə pozulmayıb. Oval Kabinetin sakini öz ənənəsini davam etdirərək qonağı tərifləməyə başlayıb.O, Türkiyə prezidentinin Suriyada qələbə qazandığını bir daha qeyd edib: "Adətən güclü baxışları olan insanları sevmirəm, amma ondan xoşum gəlir. Ərdoğan sərt adamdır, dəqiq mövqeyi var və bunu bəyənirəm". Üstəlik, Trampın dediyi kimi, “Ərdoğanın istəyi ilə” Dəməşqə qarşı sanksiyaları ləğv edib.Suriyanın hazırkı prezidenti Əhməd əl-Şaraa ilə Amerika prezidenti arasında Ər-Riyadda görüş də Ərdoğanın köməyi ilə baş tutub. Amerikalı türk lideri Ermənistan-Azərbaycan sülh prosesinə verdiyi töhfəyə görə də yüksək qiymətləndirib və ona həm Ukrayna, həm də Rusiya tərəfindən hörmət edildiyini qeyd edib.Danışıqların praktiki tərəflərinə gəlincə, heç kim sensasiyalı sövdələşmələr görməyib.Türkiyə “F-35” qırıcılarına qarşı sanksiyaların ləğvini və ya əvvəllər yatırılan 2 milyard dolların əvəzi olaraq heç olmasa “F-16”-ların tədarükünü təmin etməyə ümid bəsləyirdi. Amma pencəyində “F-22” sancağı taxmasına baxmayaraq, Tramp döyüş təyyarələri ilə bağlı suala “Görəcəyik” və “Düşünürəm ki, o (Ərdoğan – red.) istədiyinə nail olacaq”,- cavabını verib. Məsələ ilə bağlı heç bir qərar qəbul edilməyib.Tramp CATSA Aktı çərçivəsində Türkiyəyə qarşı sanksiyaları ləğv etməyə hazır olduğunu bildirsə də, həmkarından Rusiyaya qarşı məhdudlaşdırıcı tədbirlər görməsini tələb edib: “Onun Rusiya neftini almasını dayandırmasını istərdim”.Türkiyə üçün enerji sanksiyalarının həssaslığından daha əvvəl yazmışdıq. Gəlin rəqəmləri təkrarlayaq. Türkiyə qaz idxalından 100 faiz, qazda 40 faiz, neftdə 90 faiz Rusiyadan asılıdır. Ərdoğanın hiperinflyasiyadan yeni çıxan Türkiyə iqtisadiyyatını Amerika qırıcıları üçün diz çökdürməyə hazır olub-olmaması ritorik sualdır.Geosiyasi məsələlərdə də danışıqların nəticələri kifayət qədər təvazökar olub. Bəli, bir tərəfdən Tramp Ərdoğanın Yaxın Şərq və Cənubi Qafqazdakı təsirini etiraf etdi. Lakin Amerika prezidenti Türkiyənin İsraili tənqid etməsinə və Qəzzada müharibənin dayandırılması tələblərinə məhəl qoymur.Tramp bu yaxınlarda Netanyahunun İordan çayının qərb sahilini işğal etməsinə icazə verməyəcəyini açıqlasa da (əslində bura artıq işğal olunub), pespublikaçı prezident Qəzza zolağında Ərdoğanın HƏMAS-la əlaqəsinə qarşıdır.Fələstinlə bağlı virtual uğursuzluq Özgür Özəl tərəfindən təmsil olunan müxalifətə dövlət başçısına iftiralar atmaq üçün daha bir əsas verdi. CHP başqanı deyir ki, Ərdoğan öz siyasi maraqları naminə susmağa davam edir.Görüşün az-çox nəzərə çarpan müsbət nəticəsi mülki nüvə əməkdaşlığı haqqında memorandum oldu. “Biz Türkiyə ilə ABŞ arasında nüvə enerjisi sektorunda çoxşaxəli tərəfdaşlığı dərinləşdirəcək yeni prosesə başlayırıq”,- Türkiyənin naziri Alparslan Bayraktar bildirib.Hələlik heç bir konkret məlumat yoxdur, lakin Ankaranın Sinop və Trakya kimi yeni atom elektrik stansiyaları tikmək planlarını nəzərə alsaq, Amerika şirkətlərinin “Rosatom” və Cənubi Koreya şirkətləri ilə rəqabət aparacağı ehtimalı yüksəkdir.ABŞ və Türkiyə prezidentləri arasında qalmaqallarla başlayan danışıqlar da onlarla yekunlaşıb. Tətiyi son çəkən şəxs ABŞ-nın Türkiyədəki səfiri Tomas Barrak olub. O, Ankara ilə münasibətlərdə yeni yanaşmanın zəruriliyindən danışarkən əsas məsələnin “F-16” və “S-400”-lər deyil, Türkiyənin statusunun və Ərdoğanın legitimliyinin tanınması olduğunu qeyd edən Trampdan sitat gətirib.Məsələ ondadır ki, əvvəlki administrasiya NATO tərəfdaşını müxalifəti təqib etdiyinə görə daim tənqid edirdi, respublikaçı isə onun daxili işlərinə qarışmır.Ərdoğan üçün Trampın istər kürdlərlə, istərsə də Atatürkün varisləri ilə mübahisələrində bitərəfliyi həqiqətən də son dərəcə vacibdir.Özgür Özəl bir dəfə sərt şəkildə qeyd edib ki, ABŞ-nın dəstəyi olmasaydı, Ərdoğan əsas rəqibi, İstanbul bələdiyyə başçısı Əkrəm İmamoğlunu həbs etməyə cəsarət edə bilməzdi.Lakin Türkiyə mediası Barrakın sözlərinə düşmən münasibət göstərib. Xüsusilə “Karar” qəzeti hesab edir ki, səfirin sözləri ABŞ-nın Ərdoğana legitimlik verdiyini göstərir."Türkiyədə prezidentin və parlamentin legitimliyi Vaşinqtondan deyil, türk xalqından gəlir. Təhqiredici bəyanatlara cavab verilməlidir",- deyə “Karar” keçmiş baş nazir və Ərdoğanın müttəfiqi (hazırda rəqibi) Əhməd Davudoğlundan sitat gətirir. Nəşr Türkiyə lideri ilə görüşdə Ərdoğanı “seçki saxtakarlığı üzrə ekspert” adlandıran Trampa da istinad edib.Bir sözlə, Ərdoğanın Vaşinqtondakı uğuru Trampın onu qəbul etməsi, tərifləməsi və onunla razılaşması olub. Lakin Rubio və Barrakın bəyanatları, Rusiyaya qarşı sanksiya tələbləri Trampın əslində Türkiyəyə yuxarıdan aşağı baxdığını və Ərdoğana pulsuz heç nə verməyəcəyini nümayiş etdirir. Dostluq dostluqdur, xidmət isə xidmətdir.Bu fonda AKP koalisiya ortağı Dövlət Baxçalının “hər iki tərəfə baxmaq” və Rusiya və Çinlə ittifaq yaratmaq təklifi hər zamankından daha aktual görünür.Y. QACAR
Ən son xəbərləri və yenilikləri almaq üçün ain.az saytını izləyin.
