Yeni tədqiqat dərin sularda aparılan hasilatın 30 növ akula, skat və ximeranın yaşayış mühitinə ciddi zərər vurduğunu göstərir...
Poliqon xəbər verir ki, Havay Universitetinin (Manoa kampusu) okeanoqrafları tərəfindən aparılan və Current Biology jurnalında dərc olunan yeni araşdırma dəniz dibində faydalı qazıntıların hasilatı ilə bir çox akula və digər dəniz növlərinin yaşayış mühitinin üst-üstə düşdüyünü ortaya qoyub. Məlumata görə, 30 növ akula, skat və “xəyal akulaları” adlandırılan ximeralar hasilat üçün nəzərdə tutulan dərin dəniz zonalarında yaşayır.
Tədqiqat müəllifləri qeyd edirlər ki, bu növlərin təxminən üçdə ikisi artıq insan fəaliyyəti səbəbindən məhv olma təhlükəsi ilə üz-üzədir. Dərin dəniz hasilatı isə vəziyyəti daha da ağırlaşdıra bilər, çünki o, dəniz dibinin təbii strukturunu dağıdır və suya iri miqdarda çöküntü buludları buraxır. Bu çöküntülər dəniz həyatını boğaraq oksigen səviyyəsini azaldır və həssas ekosistemlərin tarazlığını pozur.
Tədqiqatın aparıcı müəllifi, okeanoqrafiya üzrə aspirant Aaron Cuda bildirib ki, “dərin dəniz hasilatı bu heyvan qrupu üçün yeni və potensial təhlükəli təhdiddir. Onlar okean ekosistemlərində mühüm rol oynayır və bir çox xalqların mədəni kimliyində dərin iz buraxır”.
Elm adamları Beynəlxalq Dəniz Dibi Təşkilatının (ISA) müəyyən etdiyi hasilat və ehtiyat ərazilərinin xəritəsini IUCN-in (Beynəlxalq Təbiəti Mühafizə İttifaqı) Akulalar üzrə Mütəxəssis Qrupunun hazırladığı növ yayılma xəritələri ilə üst-üstə salıblar. Onlar həmçinin növlərin çoxalma xüsusiyyətlərini və yaşadıqları dərinlikləri nəzərə alaraq hasilatın təsir dərəcəsini qiymətləndiriblər.
Məlum olub ki, skatlar və ximeralar yumurtalarını birbaşa dəniz dibinə qoyur, bu isə onların yumurtlama ərazilərini hasilat texnikasının keçidi üçün xüsusilə həssas edir. Araşdırma həm tanınmış növləri — məsələn, nəhəng balina akulası və manta skatlarını, həm də az tanınan dərin dəniz növlərini — cırtdan akula, “şokolad” skat və “burunlu” ximeranı əhatə edib.
Nəticələr göstərir ki, 30 növ hasilat zamanı yaranan çöküntü buludlarından zərər görə bilər, 25 növ isə birbaşa dəniz dibinin mexaniki pozulmasından təsirlənə bilər. Bundan əlavə, bir çox növ müxtəlif dərinliklərdə yaşadığı üçün hasilatın təsiri 17 növün dərinlik diapazonunun yarısından çoxunu əhatə edə bilər.
Hazırlanan planlara əsasən, hasilat əsasən Klârion-Klipperton zonasını — Havay adalarından Şərqi Sakit okeana qədər uzanan geniş abissal düzənliyi — əhatə edəcək. Alimlər xəbərdarlıq edirlər ki, dərin dəniz hasilatı başlamazdan əvvəl dəniz canlılarına və bu növlərdən asılı icmalara təsirin ətraflı qiymətləndirilməsi zəruridir. Onlar həmçinin qoruma tədbirləri kimi ekoloji monitorinq proqramlarının tətbiqi, növlərin rəsmi təsir qiymətləndirmələrinə daxil edilməsi və qorunan dəniz ərazilərinin yaradılmasını təklif edirlər.
Tədqiqatçılar bildirirlər ki, bir çox növ yüksək hərəkət qabiliyyətinə malikdir və uzun məsafələr qət edə bilir. Bu isə o deməkdir ki, hasilatın mənfi təsirləri yalnız hasilat bölgələrini deyil, həm də Havay adaları ətrafındakı ekosistemləri dolayı yolla zərər altına sala bilər.
Poliqon.info
