Bakı, 30 oktyabr, AZƏRTAC
BMT-nin çərşənbə günü açıqladığı məlumata görə, inkişaf etməkdə olan ölkələr ekstremal hava şəraitinə getdikcə daha çox həssas olan dünyaya uyğunlaşmaq üçün lazım olan maliyyə vəsaitinin 10 faizindən azını alır və bu, insanların həyatını, dolanışıqlarını və bütün iqtisadiyyatları təhlükəyə atır.
AZƏRTAC xəbər verir ki, BMT Ətraf Mühit Proqramının (UNEP) builki “Adaptasiya boşluğu” hesabatında 2035-ci ilə qədər inkişaf etməkdə olan ölkələrə qazıntı yanacağı tullantılarının çirkləndirməsi ilə getdikcə daha çox dəyişən planetə uyğunlaşmaq üçün ildə 310 milyard dollardan çox xüsusi maliyyələşdirmə lazım olacağı bildirilib. Qeyd olunub ki, adaptasiya prosesi ölkələrin faktiki və ya gözlənilən iqlim dəyişikliyinə və onun təsirlərinə qarşı reaksiya vermə üsullarını, dəyən zərəri azaltmaq üçün istifadə etdikləri metodları ifadə edir. Nümunələrə dəniz baryerləri, təkmilləşdirilmiş drenaj sistemləri və ya yolların və binaların səviyyəsinin yüksəldilməsi kimi daşqınlardan qorunma tədbirləri daxildir.
Hesabatda qeyd olunur ki, 2023-cü ildə iqlim dəyişikliyinə həssas ölkələr təxminən 26 milyard dollar alıblar. Çərşənbə axşamı bəşəriyyətin sənaye öncəsi səviyyələrdən 1,5ºC yuxarıda texnogen qlobal istiləşməni məhdudlaşdıra bilməməsinin dağıdıcı nəticələrə səbəb olacağı barədə xəbərdarlıq edən BMT-nin Baş katibi Antonio Quterreş çərşənbə günü bildirib ki, adaptasiya boşluğu dünyanın ən həssas insanlarını yüksələn dənizlərə, ölümcül fırtınalara və qızmar istiyə məruz qoyur. O əlavə edib: “Adaptasiya xərc deyil, bu, bir xilaskarlıq xəttidir. Buradakı boşluğun aradan qaldırılması həyatları qorumaq, iqlim ədalətini təmin etmək və daha təhlükəsiz, daha dayanıqlı bir dünya qurmaq anlamına gəlir. Gəlin, bir anı da boş yerə sərf etməyək”.
Hesabatda adaptasiya boşluğunun aradan qaldırılması istiqamətində müəyyən irəliləyişlərin əldə edildiyi də qeyd olunur. Məsələn, əksər ölkələrdə azı bir milli uyğunlaşma planı mövcuddur və 2024-cü ildə yeni adaptasiya layihələri üçün iqlim maliyyələşdirilməsi artıb.
Hesabatın “Bakıdan Belemə - 1,3 trilyon dollarla” adlı bölümündə qeyd olunub ki, ən son uyğunlaşma məlumatları BMT-nin illik iqlim konfransında iqlim böhranı ilə mübarizəyə yönəlmiş danışıqlara kömək edəcək. “Builki COP30 tədbiri gələn ay Braziliyanın Belem şəhərində keçiriləcək və inkişaf etməkdə olan ölkələr üçün maliyyələşdirmənin artırılması gündəmdə əsas yer tutacaq. Keçən il Azərbaycanın Bakı şəhərində keçirilən BMT-nin iqlim konfransında (COP29) yeni bir məqsəd - Bakıdan Belemə yol xəritəsi irəli sürüldü və o, 2035-ci ilə qədər iqlim maliyyəsi üçün dövlət və özəl mənbələrdən 1,3 trilyon dollar ayrılmasını nəzərdə tutur. Bu, yalnız uyğunlaşma deyil, həm də enerji üçün qazıntı yanacaqlarına əsaslanmayan iqtisadiyyatlara keçidi əhatə edir”.
Hesabat müəlliflərinin fikrincə, bu yol xəritəsi tətbiq olunarsa, böyük fərq yarada bilər, amma məsələ onun detallarındadır. Onlar iddia edirlər ki, maliyyələşdirmə kreditlərdən deyil, qrantlardan gəlməlidir ki, bu da həssas ölkələrin uyğunlaşmaya investisiya qoymasını daha da çətinləşdirəcək.
Çərşənbə günü hesabatın təqdimatında çıxış edən UNEP-in icraçı direktoru İnqer Andersen həssas ölkələrin borc yükünü artırmadan, həm dövlət, həm də özəl mənbələrdən uyğunlaşma maliyyələşdirməsini artırmaq üçün qlobal səy göstərməyə çağırıb. O, bildirib ki, indi investisiya qoyuluşu uyğunlaşma xərclərinin artmasının qarşısını alacaq.
