Biznes dünyası sürətli, rəqabətli və çox vaxt gözlənilməz hadisələrlə dolu bir məkandır. Bu mürəkkəb mühitdə təsadüflərə arxalanaraq və ya yalnız qısamüddətli reaksiyalar verərək dayanıqlı uğur qazanmaq demək olar ki, mümkün deyil. İstər yeni bir startap olsun, istərsə də bazarda möhkəmlənmiş bir şirkət, uğurun əsasını təşkil edən fundamental bir element var: düzgün və əhatəli planlaşdırma. Planlaşdırma, bir gəminin kapitanı üçün naviqasiya xəritəsi kimidir; hara getdiyinizi, oraya necə çatacağınızı və yolda qarşılaşa biləcəyiniz fırtınalara necə hazırlaşacağınızı göstərir.
Planlaşdırma niyə bu qədər vacibdir? – Biznesin planlaşdırılması sadəcə bir sənəd hazırlamaq deyil, bu, gələcəyi proqnozlaşdırmaq, resursları optimallaşdırmaq və riskləri idarə etmək üçün strateji bir düşüncə prosesidir.
Düzgün planlaşdırmanın biznes uğuruna təsirləri çoxşaxəlidir:
1. Məqsəd və hədəfləri müəyyənləşdirir – Hər bir biznesin bir “niyə”si olmalıdır. Planlaşdırma, bu “niyə”ni konkret, ölçülə bilən və real hədəflərə çevirir. “Daha çox gəlir əldə etmək” mücərrəd bir istəkdir və hər sahibkarın istəyidir. Düzgün planlaşdırma isə bunu, məsələn, “Yeni istehsal xəttini 6 ay ərzində quraraq, növbəti 12 ay ərzində satışları 20% artırmaq” kimi aydın, ölçülə bilən bir hədəfə çevirir. Komanda nəyə nail olacağını və uğurun nə ilə ölçüləcəyini dəqiq bildikdə, fəaliyyətlərini bu hədəfə kökləyə bilir. Məhz bu aydınlıq, həm rəhbərliyin, həm də komandanın eyni istiqamətə fokuslanmasını təmin edir
2. Resursların effektiv idarə edilməsi – İstənilən biznesin resursları (maliyyə, insan, zaman) məhduddur. Planlaşdırma, bu məhdud resursların ən yüksək faydanı gətirəcək sahələrə yönləndirilməsinə kömək edir. Hansı layihəyə investisiya qoyulmalı? Hansı departamentə daha çox əməkdaş lazımdır? Büdcə necə bölünməlidir? Bu sualların cavabı strateji planda gizlidir. Plansızlıq isə resursların israfına və əsas hədəflərdən yayınmaya gətirib çıxarır.
3. Risklərin müəyyən edilməsi və idarə olunması – Hər bir biznes fəaliyyəti özündə müəyyən riskləri daşıyır. Bazar şərtlərinin dəyişməsi, yeni rəqiblərin ortaya çıxması, iqtisadi tənəzzül və ya təchizat zəncirindəki problemlər. Planlaşdırma prosesi bu potensial təhdidləri əvvəlcədən görməyə imkan verir. Məsələn, bir PESTEL (Siyasi, İqtisadi, Sosial, Texnoloji, Ekoloji, Hüquqi) təhlili aparmaqla xarici mühitin təsirləri analiz edilə bilər. Bu riskləri əvvəlcədən bilmək, onlara qarşı “B Planı” hazırlamağa və böhran anında reaktiv deyil, proaktiv addımlar atmağa şərait yaradır.
4. Qərar qəbuletmə prosesini gücləndirir – Məlumatlara və analizə əsaslanan plan, rəhbərlərə subyektiv mülahizələr və ya emosional reaksiyalar əvəzinə, faktlara söykənən qərarlar verməyə kömək edir. Bazar araşdırması, maliyyə proqnozları və rəqib analizi kimi planlaşdırma komponentləri, hansı istiqamətdə getməyin daha məqsədəuyğun olduğunu göstərən bir yol xəritəsi təqdim edir.
5. İnvestorları və maliyyə qurumlarını cəlb etmək – Xüsusilə yeni başlayan və ya genişlənmək istəyən şirkətlər üçün ətraflı bir biznes planı, maliyyə cəlbetmənin əsas şərtidir. İnvestorlar və banklar, pullarını hara yatırdıqlarını bilmək istəyirlər. Onlar bazarın həcmini, potensial gəlirliliyi (ROI), başabaş nöqtəsini və şirkətin bu hədəflərə çatmaq üçün hansı strategiyaya sahib olduğunu görmək istəyirlər. güclü plan, Sizin biznesinizə ciddi yanaşdığınızı və potensial uğuru necə əldə edəcəyinizi anladığınızı sübut edir.
6. Performansın ölçülməsi və nəzarət – Planlaşdırma, uğurun necə ölçüləcəyi ilə bağlı meyarlar (KPI – Əsas Fəaliyyət Göstəriciləri) müəyyən edir. Plan olmadan, şirkətin uğurlu olub-olmadığını obyektiv şəkildə qiymətləndirmək çətindir. Müəyyən edilmiş hədəflər, komandanın performansını izləmək, çatışmazlıqları vaxtında aşkar etmək və lazımi düzəlişləri etmək üçün bir baza rolunu oynayır.
Planlaşdırma prosesdir, sənəd deyil
Unudulmamalıdır ki, planlaşdırma bir dəfə edilib rəfə qoyulan bir sənəd deyil, dinamik və davamlı bir prosesdir. Bazar şərtləri dəyişdikcə, plan da çevik olmalı və yenilənməlidir. Uğurlu bizneslər gələcəyi təxmin edənlər deyil, gələcəyə hazırlaşanlardır. Düzgün planlaşdırma, qeyri-müəyyənliyi minimuma endirir, komandanı bir hədəf ətrafında birləşdirir və biznesin dayanıqlı böyüməsi üçün möhkəm bir təməl yaradır. Qısacası, planlaşdırma biznesin uğur qazanması üçün bir seçim deyil, bir zərurətdir. Gələcəyini planlamayanlar, əslində uğursuzluğu planlamış olurlar.
“İqtisadi İnkişafa və Aqrar Layihələrə Dəstək” İB-nin Maliyyə meneceri,
“AZ-PRİCE” Konsaltinq Şirkətinin direktoru Elman Əsədov
