Azertag portalından əldə olunan məlumata əsasən, ain.az xəbər verir.
Bakı, 7 noyabr, AZƏRTAC
XXI əsr bəşər tarixində rəqəmsal sivilizasiyaya keçid dövrü kimi xarakterizə olunur. Bu dövr informasiya texnologiyalarının, internetin və sosial şəbəkələrin həyatımızın bütün sahələrinə nüfuz etməsi ilə səciyyəvidir. Rəqəmsallaşma prosesi bütün sahələrdə olduğu kimi, insanın ünsiyyət tərzi, düşüncə modeli və dil davranışını da əsaslı şəkildə dəyişib.
Bu fikirləri AZƏRTAC-a açıqlamasında Mətbuat Şurasının İdarə Heyətinin üzvü Yeganə Hacıyeva səsləndirib.
Ədəbi dilin də bu qlobal prosesin təsirindən kənarda qalmadığını, onun normativ sisteminin və ifadə vasitələrinin yeni kommunikativ şəraitə uyğunlaşmağa başladığını vurğulayan Y.Hacıyeva deyib: “Belə ki, ənənəvi ədəbi dildə yazılı və şifahi formalar arasında ciddi fərq mövcud idi: yazılı nitq daha rəsmi, sabit və qaydalı, şifahi nitq isə sərbəst və emosional idi. Rəqəmsal mühitdə isə şifahi və yazılı nitq arasındakı sərhədlərin itdiyi görünür. Sosial şəbəkələr, mesajlaşma tətbiqləri, bloqlar və digər internet resursları vasitəsilə yazılan mətnlərdə şifahi danışıq üslubuna xas elementlər üstünlük təşkil edir. Burada qısaltmalar, emosionallıq, səs təqlidi ifadələri və emosiya simvolları geniş şəkildə istifadə olunur. Bu hal bir tərəfdən ədəbi normanın elastikliyini artıraraq onu daha çevik və dinamik hala gətirir, digər tərəfdən isə yeni dil variasiyalarının formalaşmasına səbəb olur.
Bildirilib ki, rəqəmsal kommunikasiya nəticəsində ədəbi, publisistik və danışıq üslublarının xüsusiyyətlərini birləşdirən yeni ünsiyyət forması - rəqəmsal üslub meydana gəlib. Bu üslubda qısa, lakonik və emosional ifadə tərzi üstünlük təşkil edir.
“Bu gün abreviaturalar, simvollar və həştəqlərdən ibarət olan mesajların quruluşu yeni kommunikativ qaydalar formalaşdırır. Beləliklə, internet mühiti özünün dil sistemi, etiketi və ifadə standartlarını yaratmış olur. Digər tərəfdən isə ədəbi dil ingilis dilindən alınmalar və internet jarqonları ilə yüklənir. Rəqəmsallaşma ilə əlaqədar olaraq ingilis mənşəli terminlər və ifadələr Azərbaycan dilinə intensiv şəkildə daxil olur. “Post”, “layk”, “kontent”, “strim”, “trend” kimi sözlər gündəlik nitqdə geniş işlədilir və çox zaman Azərbaycan dilinin morfoloji sisteminə uyğunlaşdırılır. Məsələn, “layk etmək”, “trenddə qalmaq”, “kontent hazırlamaq” və s. Bu kimi hallar dilin qloballaşmasının təzahürü olmaqla yanaşı, onun saflığı və milli özünəməxsusluğu məsələsini də aktuallaşdırır”, - deyə o əlavə edib.
Mətbuat Şurasının İdarə Heyətinin üzvü vurğulayıb ki, ədəbi normanın formalaşması əvvəlki dövrlərdə daha çox dilçilərin, akademik institutların və normativ lüğətlərin səlahiyyətində idi. Lakin rəqəmsal dövrdə normanı müəyyənləşdirən əsas qüvvə kimi geniş istifadəçi kütləsi çıxış edir. Sosial şəbəkələrdə populyarlaşan ifadələr, sadələşmiş yazılı formalar (“tşk”, “slm” və s.) müəyyən zaman keçdikcə norma kimi qəbul olunmağa meyllidir. Bu, dilin “aşağıdan yuxarıya” istiqamətlənmiş dəyişikliklərin təsirini nümayiş etdirir.
“Rəqəmsal kommunikasiyada nitqin vizuallaşması və multimodal ünsiyyət formaları yaranmaqdadır. Məsələn, mətnlər təkcə sözlərlə deyil, həm də vizual və simvolik elementlərlə ifadə olunur. Emosiya, mem, gif, stiker və həştəq kimi vasitələr mətnə əlavə emosional və semantik qatlar gətirir. Belə multimodal ünsiyyət növü nitqin çoxşaxəli və təsirli olmasını təmin etsə də, klassik ədəbi dildən uzaqlaşma riskini kəskin artırır. Belə bir dövrdə ünsiyyətin sürətliliyi və qeyri-rəsmi xarakteri bəzən dil mədəniyyətinin zəifləməsinə gətirib çıxarır. Yazı və orfoqrafiya qaydalarına, durğu işarələrinə diqqət azalır və o, yeni şəraitə uyğunlaşır. Əsas məqsəd hər bir halda fikrin dəqiq, aydın və mədəni ifadəsini qorumaqdır”, - deyə o diqqətə çatdırıb.
Yeganə Hacıyeva, həmçinin bildirib ki, rəqəmsal transformasiya ədəbi dilin təbiətinə yeni baxış gətirib. Ədəbi dil öz sabitliyini qoruyaraq dəyişikliklərə açıq sistem olduğunu nümayiş etdirir və yeni ünsiyyət formaları, leksik alınmalar, multimodal elementlər ədəbi dilin ifadə imkanlarını artırır. Bu gün alimlərin üzərinə rəqəmsal transformasiyanın ədəbi dili zəiflətməsinin qarşısını almaq, dilin mədəni və milli kimliyini qorumaq, onu müasir dövrün tələblərinə uyğun şəkildə inkişaf etdirmək kimi bir missiya düşür.
Ən son yeniliklər və məlumatlar üçün ain.az saytını izləyin, biz hadisənin gedişatını izləyirik və ən aktual məlumatları təqdim edirik.
