"Üçillik müharibə və texnoloji sıçrayış Ukraynanı döyüş dronlarının həm istehsalçısına, həm də Avropa üçün strateji tədarükçüsünə çevirib..."
Dron istehsalından ixraca: yeni iqtisadi cəbhə
"Bloomberg" nəşri yazır ki, son illər Ukrayna döyüş dronlarının istehsalında dünya liderinə çevrilib və indi bu texnologiyanı NATO bazarına çıxarmaq üçün fəal addımlar atır. Nəşr yazır ki, ukraynalı istehsalçılar əldə etdikləri döyüş təcrübəsini və sınaqdan keçmiş texnologiyanı Avropa istehsal xətlərinə yerləşdirmək, həmçinin Qərb maliyyəsi ilə miqyaslandırmaq üçün tərəfdaşlıq təklif edir.
Məsələn, TSIR şirkətinin təsisçisi Aleksandr Qraçov Finlandiyada sakit meşələrin içində ukraynalı dronlar üçün istehsal xətti quraşdırır. Onun məqsədi yalnız istehsal həcmindən asılı olmayaraq Rusiyanın iqtisadiyyatına maksimum zərbə vurmaq deyil, həm də NATO ölkələri ilə birgə istehsalın əsasını qoymaqdır.
Kütləvi istehsal və texniki üstünlük
RAND analitiklərinin qiymətləndirməsinə görə, Ukrayna ildə təxminən dörd milyon dron istehsal edir - bu, bəzi hesablamalara görə, indi NATO ölkələrinin ümumi istehsalını üstələyir. ABŞ-da illik hərbi dron istehsalı təxminən yüz min civarındadır.
Ukraynanın modelləri həm sadə FPV tipli ucuz qurğulardan başlayır, həm də dərin arxaya vura bilən uzaqmənzilli aparatlara qədər geniş spektri əhatə edir. Ukraynalılar modelləri qısa müddətdə təkmilləşdirməyi öyrənib- digər ölkələrin aylarla, illərlə vaxt sərf etdiyi inkişafı onlar həftələrdə həyata keçirir. Bu dronlar sahədə asan təmir və modulyarlıq prinsipi üzərində qurulub, müxtəlif komponentlərlə tez birləşir və operator üçün çevik həllər təqdim edir.
Avropa üçün tədarük və strateji əhəmiyyət
Avropa üçün Ukraynanın təcrübəsi və istehsal potensialı indi vacib dərsə çevrilib. Rusiyanın pilotsuz uçuş aparatları ilə sərhəd pozuntuları Polşa, Finlandiya və Danimarka kimi ölkələrdə Avropanı yeni təhlükələrə qarşı həssas etdikdən sonra blok müxtəlif müdafiə və monitorinq layihələrini, məsələn, "dron divarı" ideyasını Kievlə birlikdə işləyib hazırlamağa başlayıb.
Ukraynalı şirkətlərə bir sıra Avropa dövlətlərindən əməkdaşlıq təklifləri gəlir. Bir sıra yeni yanaşmalar, o cümlədən NATO ölkələri üçün istehsala abunəlik modelini təklif edən startaplar ortaya çıxıb. Maliyyə məsələ isə həlledicidir: dövlətin bütün istehsal gücünü almağa gücü çatmadığı üçün ixrac gəliri ukraynalı firmalara nəinki maliyyə xətləri açacaq, eyni zamanda ön cəbhə üçün yeni nəsil dronların sürətlə təkmilləşdirilməsinə yatırılacaq maliyyə təmin edəcək.
Nəticə etibarilə, dronlar müharibənin coğrafiyasını dəyişib və indi Ukraynanın praktiki təcrübəsi və texnologiyası NATO üçün həm taktiki, həm də strateji əhəmiyyət daşıyan ticarət əmtəəsinə çevrilir. Bu proses Avropada istehsalın desentralizasiyasına, sürətli innovasiyalara və yeni müdafiə tədarük zəncirlərinin formalaşmasına təkan verir.
