Mərkəzi Asiya inkişafının yeni, tarixi əhəmiyyətli mərhələsinə qədəm qoyur. Bu gün biz əsl birlik mərhələsinə qədəm qoyuruq. Uzun illərdən sonra ilk dəfə olaraq regionumuzda qarşılıqlı etimad, mehriban qonşuluq və hörmət mühiti formalaşır ki, bu da birgə tərəqqimizin təməlini təşkil edir.
Bu, kortəbii bir proses deyil, ortaq taleyini və birgə inkişaf potensialını dərk edən ölkələrimizin liderlərinin məqsədyönlü səylərinin və siyasi iradəsinin nəticəsidir. Bu prosesin hazırda qarşılıqlı etimad mühitində geniş vüsət alması, Mərkəzi Asiya xalqları tərəfindən dəstəklənən regional əməkdaşlığın genişmiqyaslı bir zərurətə çevrildiyinin əlamətidir.
Görürük ki, dövlətlərimiz səviyyəsində əməkdaşlığımızı regional yaxınlaşmanın yeni mərhələsinə çıxarmaq üçün şərait yaradılıb. Əldə edilmiş razılaşmaları vətəndaşlar və müəssisələr üçün real nəticələrə və faydalara çevirmək kimi strateji vəzifə ilə qarşılaşırıq. Mərkəzi Asiya sadəcə bir sənəd deyil, region ölkələrində davamlı inkişafı təmin etmək və insanların gündəlik həyatını yaxşılaşdırmaq üçün qərarların qəbul edildiyi və imkanların birgə istifadə edildiyi ortaq bir məkana çevrilməlidir.
Nisbətən qısa müddət ərzində regional əməkdaşlıq və etibarlı dialoq üçün effektiv mexanizmə çevrilən Mərkəzi Asiya Dövlət Başçılarının Məşvərət Görüşləri bölgəmizdə baş verən dəyişikliklərin parlaq simvoludur. Bu görüşlər Mərkəzi Asiyanın hazırkı inkişafı və gələcəyi ilə bağlı strateji məsələlərə ortaq yanaşmalar hazırlamaq üçün əsas dialoq forumuna çevrilib.
Qarşıdan gələn Daşkənd Zirvə Görüşü sabit, qarşılıqlı əlaqəli və çiçəklənən Mərkəzi Asiyanın birgə qurulmasında yeni mühüm mərhələni qeyd edəcək.
Dövlət başçılarının Daşkənd görüşü başladığımız yolun davamı olaraq ölkələrimizin qarşılıqlı anlaşma və tərəfdaşlıq ruhuna sadiqliyini təsdiqləməli və regional əməkdaşlığın dərinləşməsində fundamental bir dönüş yaratmalıdır.
Dünya nizamının genişmiqyaslı transformasiyası, qlobal iqtisadiyyatın parçalanma riskləri, iqlim dəyişikliyi və ərzaq və enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı problemlərin kəskinləşməsi səylərimizi birləşdirmək istəyimizi gücləndirib.
Bütün bunlar Mərkəzi Asiya dövlətlərindən daha vahid və həmrəy hərəkət etmələrini tələb edir. Məhz buna görə də bu gün əməkdaşlığımızın gücləndirilməsi yalnız siyasi məqsəd deyil, həm də strateji zərurətdir. Mərkəzi Asiya sabitlik və yaradıcılıq bölgəsinə çevrilib, regional qarşılıqlı əlaqənin davamlı inkişaf və təhlükəsizlik üçün möhkəm təməl kimi xidmət etdiyinin nümunəsidir.
Məşvərət görüşləri formatının yaradıldığı 2017-ci il regional əməkdaşlıq tarixində fundamental bir dönüş yaratdı. Uzun illərdən sonra ilk dəfə olaraq regional liderlər xarici vasitəçilər olmadan sistemli və müntəzəm dialoqa başladılar. Bu, etimada, açıqlığa və ortaq maraqların anlaşılmasına əsaslanan yeni siyasi düşüncə tərzinin simvoluna çevrildi. Məhz Məşvərət görüşləri çərçivəsində dialoq sayəsində bir sıra köhnə fikir ayrılıqları aradan qaldırıldı və inamsızlıqdan həqiqi əməkdaşlığa keçid əldə edildi.
Regional əməkdaşlığın yeni mərhələsinin ən vacib nailiyyətlərindən biri sərhəd məsələlərinin qəti həllidir. Bu yaxınlara qədər qeyri-mümkün görünən bu problemin həlli reallığa çevrilib və bir vaxtlar bizi ayıran sərhədlər dostluq və əməkdaşlıq körpüsünə çevrilib. 2025-ci ilin mart ayında Özbəkistan, Qırğızıstan və Tacikistan arasında Üç Dövlətin Sərhədlərinin Qoşulmaması haqqında Sazişin və Xucənd Bəyannaməsinin imzalanması tarixi əhəmiyyətli bir hadisədir. Bunu haqlı olaraq qlobal hadisə adlandırmaq olar.
Region ölkələrinin müstəqil inkişaf tarixində ilk dəfə olaraq bütün qarşılıqlı sərhədlər hüquqi olaraq rəsmiləşdirilib və onilliklərdir gərginlik mənbəyi olan məsələyə son qoyulub.
Bu ilin oktyabr ayında keçirilən Fərqanə Sülh Forumu ölkələrimizin Fərqanə Vadisində sülh və harmoniyanı möhkəmləndirmək üçün qarşılıqlı istəyinin əyani təsdiqi, Mərkəzi Asiyada baş verən yaradıcı proseslərin ifadəsi olub.
Əvvəllər kəskin fikir ayrılıqlarına və münaqişələrə səbəb olan su və enerji sektorunda da fundamental müsbət dəyişikliklər baş verir. Özbəkistan, Qazaxıstan və Qırğızıstan arasında Kambarota SES-1 layihəsinin birgə həyata keçirilməsi ilə bağlı razılaşma regionun su və enerji ehtiyatlarından birgə istifadə təcrübəsində yeni bir səhifə açdı və qardaşlıq əməkdaşlığının bariz nümunəsidir.
Daşkənd və Bişkek arasında Çaşma bulağının birgə istifadəsi ilə bağlı razılaşma ağlabatan bir kompromis nümunəsi kimi qəbul edilə bilər.
Özbəkistan və Tacikistanın iştirakı ilə Zərafşan çayında Yavon və Fondaryo su elektrik stansiyalarının tikintisi üzrə əməkdaşlıq irəliləyir və Özbəkistan, Tacikistan və Qazaxıstan arasında vegetasiya mövsümündə Bəhri Tacik su anbarından əlaqələndirilmiş istifadə ilə bağlı razılaşmalar əldə edilib.
Amu Dərya su ehtiyatlarından səmərəli istifadə ilə bağlı hökumətlərarası razılaşma çərçivəsində Türkmənistanla razılaşma əldə edilib. Bu, su ehtiyatlarının birgə idarə olunmasını təkmilləşdirəcək və ekoloji problemlər riskini azaldacaq.
Bütün bunlar etimada, qarşılıqlı faydaya və ortaq resurslara ədalətli yanaşmaya əsaslanan yeni əməkdaşlıq ruhunu formalaşdırır. Bu cür layihələr əhalinin iqtisadi fəaliyyətini dəstəkləmək və regionun enerji təhlükəsizliyini gücləndirmək üçün yeni imkanlar açır.
Eyni zamanda, sərhəd prosedurları və humanitar münasibətlər sahəsində əhəmiyyətli dəyişikliklər baş verir. Özbəkistan və Qırğızıstan vətəndaşlarının 2023-cü ilin sentyabr ayından etibarən şəxsiyyət vəsiqəsi əsasında sərhədi keçə bilməsi insanların sərbəst hərəkət zonasının formalaşdırılması istiqamətində mühüm addımdır. Oxşar müqavilələr Qazaxıstan və Tacikistanla da hazırlanır. Regionlar arasında münasibətlər genişlənir, sərhədyanı ticarət artır və humanitar və mədəni əlaqələr gücləndirilir.
Əməkdaşlığın institusionallaşdırılması üçün addımlar da vacibdir. Bu baxımdan, 2023-cü ildə Düşənbədə keçirilən beşinci Məsləhət Görüşünü qeyd etmək lazımdır.
Bu görüşdə dövlət başçılarının razılaşmalarının hazırlanması və həyata keçirilməsi üçün daimi mexanizm kimi Milli Koordinasiya Şurasının yaradılması qərara alındı. Bu mexanizmin işə salınması Məşvərət Görüşlərinin formatına sistemli xarakter verməyə və birgə irəli sürülən təşəbbüslərin həyata keçirilməsində ardıcıllığı təmin etməyə imkan verdi. Parlamentlərarası dialoq və Təhlükəsizlik Şuraları katibləri səviyyəsində müntəzəm görüşlər də təsis edildi.
2022-ci ildə keçirilən Çolpon-Ata görüşünün nəticələrinə əsasən, suveren bərabərlik, qarşılıqlı dəstək və regionun gələcəyi üçün birgə məsuliyyət prinsiplərini gücləndirən XXI əsrdə Mərkəzi Asiyanın İnkişafı üçün Dostluq, Mehriban Qonşuluq və Əməkdaşlıq haqqında Müqavilənin imzalanması müqavilə və hüquqi bazanın daha da möhkəmləndirilməsinə xidmət etdi. Tacikistanın 2025-ci ildə bu sənədə qoşulması regional həmrəyliyin gücləndirilməsi istiqamətində mühüm addım oldu. Biz bu qərarı alqışlayırıq və yaxın gələcəkdə Mərkəzi Asiyada qarşılıqlı etimad, mehriban qonşuluq və strateji tərəfdaşlıq ruhunu daha da gücləndirməyə xidmət edəcək bu müqavilənin bütün region dövlətləri tərəfindən imzalanmasını səbirsizliklə gözləyirik.
2022-ci ildə dövlət başçıları Mərkəzi Asiya Dövlətlərinin Çoxtərəfli Formatlar Çərçivəsində Əməkdaşlıq Konsepsiyasını da təsdiqlədilər. Bu Konsepsiya region ölkələrinin beynəlxalq platformalarda, o cümlədən “Mərkəzi Asiya Plus” formatında əlaqələndirilmiş şəkildə fəaliyyət göstərməsi üçün istiqamətləri müəyyən etdi.
2024-cü ildə Astana Zirvə Görüşündə qəbul edilmiş “Mərkəzi Asiya — 2040” Regional Əməkdaşlıq İnkişaf Konsepsiyası mühüm proqram sənədinə çevrildi. O, regional təhlükəsizliyin və ölkələrimizin inkişafının təmin edilməsinə yönəlmiş uzunmüddətli prioritet əməkdaşlıq sahələrini birləşdirdi.
Beləliklə, çoxşaxəli əməkdaşlıq arxitekturası quraraq inkişaf üçün nəhəng resurslar aşkar etdik.
Dövlətlərin səyləri ilə regionda yeni iqtisadi reallıq formalaşır. Son səkkiz ildə Mərkəzi Asiya ölkələrinin ümumi daxili məhsulu təxminən iki yarım dəfə artaraq 520 milyard dollara, xarici ticarətin həcmi isə ikiqatdan çox artaraq 253 milyard dollara çatdı. Eyni zamanda, region ölkələri arasında qarşılıqlı ticarətin həcmi 2 dəfə artaraq təxminən 11 milyard dollara, qarşılıqlı investisiyalar isə 5,6 dəfə artmışdır. Təkcə ölkəmizi götürsək, Özbəkistanın region ölkələri ilə ticarətinin həcmi 2016-cı ildəki 2,4 milyard dollardan 2024-cü ildə 7,2 milyard dollara yüksəlmiş və birgə müəssisələrin sayı 1800-ü keçib.
Sənayedə Mərkəzi Asiya ildə təxminən 6 faiz artım göstərir ki, bu da dünya üzrə orta artım tempindən iki dəfə çoxdur. Belə uğur istehsal əməkdaşlığının yeni formalarının yaradılması - birgə investisiya fondlarının (Özbəkistan - Qırğızıstan, Özbəkistan - Tacikistan və Qazaxıstan - Qırğızıstan daxil olmaqla) yaradılması, avtomobil sənayesi, elektrotexnika, tekstil sənayesi, kənd təsərrüfatı sahələrində layihələrin həyata keçirilməsi ilə əlaqələndirilir. Region ölkələri tərəfindən təsdiq edilmiş 2025-2027-ci illərdə Sənaye Əməkdaşlığının İnkişafı üzrə Fəaliyyət Planı əməkdaşlıq üçün vacib bir vasitəyə çevrilir. Sərhədyanı ticarət zonaları və beynəlxalq sənaye əməkdaşlığı mərkəzləri fəal şəkildə inkişaf edir ki, bu da kiçik və orta sahibkarlığın inkişafına töhfə verir.
Son illərdə humanitar sahədə də münasibətlər möhkəmlənib. Orta Asiya Qadın Dialoqu və Gənclər Platforması yaradılıb, 2022-ci ildən rektorların və alimlərin forumları keçirilib, qarşılıqlı mədəni illəri, sərgilər, konsertlər və idman tədbirləri müntəzəm olaraq keçirilib.
Ən əsası, qardaş xalqlarımız gündəlik həyatlarında baş verən bütün müsbət dəyişiklikləri hiss edirlər. Yeni buraxılış məntəqələrinin açılması, hava, dəmir yolu və avtobus marşrutlarının yaradılması qarşılıqlı səyahətləri dəfələrlə artırmağa, mədəni və humanitar əlaqələri genişləndirməyə imkan verib. Region ölkələrinin ümumi turist axınında regiondaxili turizmin payı 80 faizi keçib.
Sərbəst hərəkət, qarşılıqlı hörmət, yaxınlıq və etimad, bu yaxınlara qədər xəyal kimi görünən, indi reallığa çevrilir.
Orta Asiya üçün yeni regional kimlik tədricən yaranır. Bu, fərqlərimizin tanınmasına və eyni zamanda xalqlarımızın ortaq tarixinin, ortaq mədəniyyətinin və qarşılıqlı əlaqəsinin dərindən başa düşülməsinə əsaslanır. Qonşuluğun təhlükə deyil, fürsət olduğu və bir tərəfin uğurunun hamının uğuru olduğu vahid regional məkana mənsubluq hissi formalaşır.
Belə bir etimad, qarşılıqlı anlaşma və ortaq gələcək ruhu bu gün regional birliyin daha da gücləndirilməsi, yəni sabit, qarşılıqlı əlaqəli və çiçəklənən Mərkəzi Asiyanın birgə qurulması üçün Mərkəzi Asiya prosesinin başlanması üçün ən vacib əsasdır.
Qeyd etmək lazımdır ki, Mərkəzi Asiyanın hər bir dövləti səylərini iqtisadiyyatın inkişafına, etibarın gücləndirilməsinə və regional əməkdaşlığın genişləndirilməsinə yönəltməklə regionumuzun sabitliyinin və çiçəklənməsinin təmin edilməsinə əhəmiyyətli töhfə verir.
Qazaxıstan nəqliyyat dəhlizlərini fəal şəkildə inkişaf etdirir, sərhəd keçid məntəqələrini modernləşdirir, ticarət maneələrini aradan qaldırır və mədəni və humanitar mübadilə layihələri həyata keçirir. Qırğızıstan və Tacikistan buzlaqların əriməsi ilə bağlı məsələlərdə ardıcıl olaraq əməkdaşlıq edir, enerji sistemlərinin modernləşdirilməsi və nəqliyyat qarşılıqlı əlaqələrinin inkişafı layihələri həyata keçirir. Türkmənistan sülhü və etimadı gücləndirmək, regionun nəqliyyat və tranzit potensialını artırmaq və BMT-nin Aral dənizi və İqlim Texnologiyaları Proqramını qəbul etmək üçün mühüm təşəbbüslər irəli sürür.
Praktik hərəkətlərimiz, gələcək üçün məsuliyyətimiz, mehriban qonşuluq, dostluq və qarşılıqlı fayda prinsiplərinə sadiqliyimiz yeni Mərkəzi Asiyanın sülh, davamlı inkişaf və yaradıcı tərəfdaşlıq yolunu seçdiyini sübut etdi. Simvolik olaraq, biz divarlar deyil, körpülər qururuq.
Regional inteqrasiyadakı nailiyyətlər sayəsində Mərkəzi Asiya bu gün özünü beynəlxalq münasibətlərdə müstəqil və məsuliyyətli iştirakçı kimi təsdiqləyib, öz maraqlarını və inkişaf yollarını aydın şəkildə təsəvvür edib.
“Mərkəzi Asiya Plus” əməkdaşlıq formatları regionun beynəlxalq hüquqi şəxs kimi artan mövqeyinin və onun mühüm sabitlik və inkişaf mərkəzi kimi rolunun tanınmasının ifadəsinə çevrilib.
Əgər əvvəllər xarici tərəfdaşlar münasibətləri əsasən ikitərəfli əsasda qururdularsa, bu gün dünyanın aparıcı dövlətləri və birlikləri Mərkəzi Asiya ilə hərtərəfli regional tərəfdaş kimi münasibətləri inkişaf etdirirlər.
Bu, regionun digər tərəfdaşlarla münasibətlərini yeni səviyyəyə qaldıracaq: Mərkəzi Asiya beynəlxalq münasibətlərin vahid subyekti kimi xarici tərəfdaşlarla ünsiyyət qurduqda, onun səsi daha ucadan və daha etibarlı səslənəcək, mövqeyimiz daha güclü olacaq və biz bütün sahələrdə investisiyaların cəlb edilməsi və digər ölkələrlə əməkdaşlığın gücləndirilməsi vəzifələrini daha effektiv şəkildə həll edə biləcəyik.
Dünyaya açıqlığımız, niyyətlərimizin şəffaflığı və dialoqa meylliliyimiz Mərkəzi Asiyanın beynəlxalq arenada yeni bir qavrayışının əsasını təşkil etmişdir.
Hazırda Mərkəzi Asiyanı dünyanın aparıcı dövlətləri və birlikləri ilə birləşdirən ondan çox "Mərkəzi Asiya Plus" formatı fəaliyyət göstərir. Təkcə bu il Mərkəzi Asiya-AB, Mərkəzi Asiya-Çin, Mərkəzi Asiya-Rusiya və Mərkəzi Asiya-ABŞ sammitlərinin keçirilməsi regionun artan impulsunu və qlobal siyasətdə strateji əhəmiyyətini təsdiqləyir.
Yeni “Mərkəzi Asiya Plus” dialoqlarının dövlət başçıları səviyyəsinə qaldırılması onların artan praktik əhəmiyyətini və siyasi dəyərini göstərir. Bir sıra formatlarda enerji, nəqliyyat, “yaşıl iqtisadiyyat” və rəqəmsallaşdırma sahələrində konkret layihələr hazırlamaq üçün işçi qrupları və katibliklər yaradılır.
Əfqanıstanla bağlı məsələlər həll olunmadan regional sabitlik gücləndirilə bilməz. Bu ölkə bizim ortaq bölgəmizin kənarında deyil, onun təbii bir hissəsidir. Bütün Mərkəzi Asiyada sülhün və sabitliyin möhkəmləndirilməsi əsasən Əfqanıstanın bərpası və inkişafından asılıdır.
Əfqanıstanın əzab çəkən xalqı dərin humanitar böhran içində yaşamağa davam edir. Bu baxımdan, region ölkələri Əfqanıstanı regional və beynəlxalq proseslərə ardıcıl olaraq cəlb etmək zərurətindən çıxış edirlər. Bu, bu ölkənin inkişafına və daha geniş bölgəmizdə sabitliyin möhkəmlənməsinə xidmət edəcək.
Mərkəzi və Cənubi Asiyanı birləşdirən Trans-Əfqan Dəmir Yolunun tikintisi böyük əhəmiyyət kəsb edir. Bu layihənin həyata keçirilməsi ticarət, investisiya və nəqliyyat əlaqəsi üçün yeni imkanlar yaradacaq və eyni zamanda Əfqanıstanın iqtisadi bərpası üçün əsas olacaq.
Eyni zamanda, Əfqanıstan xalqına humanitar və təhsil yardımı göstərmək, enerji sektorunda əməkdaşlığı inkişaf etdirmək və iqtisadiyyatın mühüm sahələri üçün mütəxəssislər hazırlamaq üçün işlər görülür.
Əfqanıstan sülh və təhlükəsizlik, əməkdaşlıq və inkişaf məkanının bir hissəsinə çevrilməlidir. Bu, regionun bütün ölkələrinin maraqlarına cavab verəcək və Mərkəzi Asiyanın cənub sərhədlərində sabitlik kəmərinin formalaşmasına xidmət edəcək.
Yuxarıda qeyd edildiyi kimi, bu gün Mərkəzi Asiya sürətli inkişafının yeni mərhələsinə qədəm qoyur. Biz ikitərəfli məsələlərin həllindən iqlim dəyişikliyi, enerji keçidi, su və ərzaq təhlükəsizliyinin təmin edilməsi və rəqəmsal texnologiyaların inkişafı kimi əsas regional təhdidlərə birgə həll yolları tapmağa doğru irəliləyirik. Ölkələrimiz üçün ortaq məsuliyyət, qarşılıqlı etimad və gələcəyimizə dair ortaq baxışa əsaslanan yeni əməkdaşlıq üfüqləri açılır.
Bu baxımdan, Mərkəzi Asiyanın yaxın onilliklərdə necə inkişaf edəcəyi ilə bağlı fundamental suala birgə cavab verməliyik.
Mərkəzi Asiyanın əhalisi artıq 80 milyonluq həddi keçib və BMT-nin proqnozlarına görə, 2050-ci ilə qədər bu rəqəm 100 milyonu keçəcək. Orta Asiya həm də dünyanın ən gənc bölgələrindən biridir və orta yaş cəmi 29 ildir.
Biz bu demoqrafik resursu güclü inkişaf və innovasiya amilinə çevirmək, gənclərimizin istedad və potensialının reallaşdırılması üçün şərait yaratmaq vəzifəsi ilə qarşılaşırıq.
Eyni zamanda, ölkələrimizin qarşılıqlı əməkdaşlığın inkişafının suverenlik, bərabərlik və daxili işlərə müdaxilə etməmək kimi möhkəm təməllər üzərində həyata keçirilməsinə dair ayıq yanaşmasını qeyd etmək vacibdir. Heç kim region ölkələrinə xarici modellər tətbiq etməməli və ya milli modellərdən üstün strukturlar yaratmamalıdır.
Mərkəzi Asiyada əməkdaşlıq könüllü, praqmatik və ölkələrimizin xalqlarına fayda verən real nəticələrə yönəlmiş qalmalıdır.
Hazırkı mərhələdə regionumuzun sabitliyi və inkişafı son dərəcə vacib məsələlərlə üzləşir, onların həllindən asılıdır.
Birincisi, regional əməkdaşlığı dərinləşdirməyə davam etmək - mövcud mexanizmləri gücləndirmək, onlara sabit xarakter və praktik məna vermək lazımdır. Nəticədə, effektiv regional institutlar olmadan əməkdaşlığın sistemli inkişafını və qəbul edilən birgə qərarların yüksək keyfiyyətli icrasını təmin etmək mümkün deyil.
İkincisi, təhlükəsizlik sahəsində məqsədimiz təhdid və risklərlə mübarizə aparmaq üçün ortaq potensial yaratmaqdır. Təhlükəsizlik Şuraları katiblərinin, xüsusi xidmət orqanlarının, müdafiə və hüquq-mühafizə orqanlarının rəhbərlərinin müntəzəm görüşləri davam etdirilməlidir. "Təhlükəsizliyin bölünməzliyi" prinsipi əsas olaraq qalmalıdır. Eyni zamanda, regional əməkdaşlıq mövcud beynəlxalq mexanizmlərlə ayrılmaz şəkildə əlaqəli olmalı, sabitliyi gücləndirməli və ölkələrin və bütövlükdə regionun təhlükəsizliyinə qarşı geniş çeşidli təhdidlərə qarşı mübarizə aparmaq üçün öz potensialını qurmalıdır.
Üçüncüsü, iqtisadi sahədə regiondaxili ticarəti inkişaf etdirmək, sərhəd keçid prosedurlarını sadələşdirmək və qarşılıqlı investisiyalar üçün əlverişli şərait yaratmaq vacibdir. Sənaye əməkdaşlığını gücləndirmək, regional və regionlararası təchizat zəncirləri formalaşdırmaq, sərhəd ticarət zonalarını inkişaf etdirmək, nəqliyyat və iqtisadi dəhlizlər şəbəkəsini genişləndirmək, nəqliyyat, enerji, kənd təsərrüfatı və rəqəmsal iqtisadiyyat sahələrində birgə layihələri təşviq etmək lazımdır.
Əməkdaşlığın ekoloji aspektinə - iqlim dəyişikliyinə uyğunlaşmaq, transsərhəd su ehtiyatlarının və biomüxtəlifliyin qorunması, "yaşıl" enerjiyə və aşağı karbonlu texnologiyalara keçid üçün birgə səylərə xüsusi diqqət yetirməliyik.
Mərkəzi Asiya davamlı ekoloji inkişaf bölgəsi və ətraf mühitə məsuliyyətli münasibət nümunəsi ola bilər və olmalıdır.
Dördüncü, humanitar əməkdaşlıq prioritet olaraq qalır. İnsan kapitalının inkişafı, təhsil, elmi və mədəni əlaqələrin gücləndirilməsi əsas vəzifədir. Ortaq informasiya məkanının yaradılması, təhsilin, səhiyyənin keyfiyyətinin artırılması və turizm və gənclər də daxil olmaqla, ümumilikdə sosial sahə üçün birgə proqramların hazırlanması - bütün bunlar xalqlar arasında qarşılıqlı anlaşmanın möhkəmləndirilməsinə birbaşa töhfə verir. Ortaq dəyərlərə, mədəni yaxınlığa və rifah üçün ortaq istəyə əsaslanan regional kimliyin formalaşdırılması xüsusi əhəmiyyət kəsb edir.
Beşinci, Mərkəzi Asiya ölkələrinin xarici siyasətinə əlaqələndirilmiş yanaşmaların hazırlanması vacib bir istiqamətdir.
Geosiyasi qeyri-sabitliyin artması və dünya güc mərkəzləri arasında rəqabətin güclənməsi şəraitində region ölkələrinin beynəlxalq arenada mövqelərinin əlaqələndirilməsi sabitliyin qorunmasında və ortaq maraqların qorunmasında mühüm amilə çevrilir. Bu baxımdan, əsas tərəfdaşlarla praqmatik münasibətlərin qurulmasında effektivliyini sübut edən “Mərkəzi Asiya Plus” formatlarını daha da inkişaf etdirmək lazımdır.
Hazırkı mərhələdə “Mərkəzi Asiya Plus” formatlarında və digər beynəlxalq dialoq platformalarında regional koordinasiyanın inkişafı, xarici tərəfdaşlarla əməkdaşlıq məsələləri üzrə razılaşdırılmış prioritetlərin və mövqelərin hazırlanması strateji vəzifəyə çevrilir. Yalnız bu yolla ölkələrimizin və bütün regionun iqtisadi və texnoloji inkişafına və sabitliyinə xidmət edən konkret layihələr əsasında dünyanın aparıcı ölkələri və birlikləri ilə əməkdaşlığımızı zənginləşdirə bilərik.
Özbəkistan üçün regional əməkdaşlığın inkişafı taktiki seçim deyil, Mərkəzi Asiyanın gələcəyi üçün ortaq məsuliyyətin dərk edilməsindən irəli gələn şüurlu strateji qərardır.
Biz əminik ki, qlobal qeyri-müəyyənlik dövründə mehriban qonşuluq, həmrəylik və qarşılıqlı dəstək Mərkəzi Asiyanın əsas resurslarıdır. Region ölkələri üçün təkbaşına həll etmək çətin olan ümumi təhlükəsizlik problemləri və inkişaf vəzifələri birgə səylər vasitəsilə uğurla həll edilə bilər. Etibar və tərəfdaşlığın gücləndirilməsi gələcəyini ortaq vətənimiz olan Mərkəzi Asiyanın sülhü, sabitliyi və inkişafı ilə bağlayan milyonlarla insanın maraqlarına cavab verir.
Bu gün biz güclü, sabit və çiçəklənən bir bölgə - Yeni Mərkəzi Asiya üçün möhkəm təməl yaradırıq.
Bölgəmizdə baş verən proseslər şüurlu və dönməz bir seçimdir. Bu yol bizdən yalnız birgə səyləri deyil, həm də ortaq gələcəyimiz üçün məsuliyyət daşımağa hazır olmağı tələb edir.
Biz ümumi vəzifələri həll etmək üçün güclü və imkanlarımızı birləşdiririk və eyni zamanda beynəlxalq ictimaiyyətə etimada, mehriban qonşuluğa və qarşılıqlı dəstəyə əsaslanan zamanla sınaqdan keçirilmiş və həyatla sınaqdan keçirilmiş dinc və konstruktiv əməkdaşlıq modelini təklif edirik. Və bu gün Mərkəzi Asiyanı geniş bölgəmizdə yaşayan bütün millətlər və xalqlar üçün vahid sülh, rifah və inkişaf məkanına çevirəcək bu tarixi impulsu qorumaq hər zamankindən daha vacibdir.
Şavkat Mirziyoyev,
Özbəkistan Respublikasının Prezidenti
