Bakı. Trend:
Transadriatik boru kəmərinin (TAP) illik ötürücülükqabiliyyətinin 20 milyard kubmetrədək artırılması onun ardıcılicrasını tələb edir.
Bunu Trend-əNATO-nun “Association of Canada” Enerji Təhlükəsizliyi Proqramınındirektoru və baş elmi işçisi Robert M. Katler TAP-ın kommersiyaistismarına başlamasının 5-ci ildönümü ilə əlaqədar bildirib.
O xatırladıb ki, 2020-ci ildə tam fəaliyyətə başladıqdansentyabrın əvvəlinə qədər TAP 50 milyard kub metrdən artıq qaz nəqledib.
“TAP-ın rolu strateji əhəmiyyət kəsb edir: Melendunyo (İtaliya)istiqamətinə daxil olan qaz ölkədə anbarların doldurulmasındaistifadə oluna bilər, mayeləşdirilmiş təbii qaz (MTQ) terminalgüclərini tamamlayar və zərurət yaranarsa, interkonnektorlarvasitəsilə Yunanıstan və Bolqaristana yönləndirilə bilər. Qazaxınları saxlanma və MTQ göndərmə dövrləri ilə uyğunlaşdırılır ki,operatorlar xidmət və güc bölgüsünü əvvəlcədən planlaşdırabilsinlər. Bu yanaşma öhdəlikləri şəffaf və cədvəlləşdirilmişprosesə çevirir, qış qiymətlərini stabilləşdirir və son dərəcətəcili alışlara ehtiyacı azaldır.
Nəticədə balanslaşdırılmış tədarük strukturu yaranır: MTQ borukəməri həcmləri ilə birləşir, bir tədarükçüyə asılılıq azalır vəplanlaşdırma İtaliya və qonşu ölkələr üçün daha proqnozlaşdırılabilir. TAP “Şahdəniz” yatağından qaz nəql edir, TANAP boru kəmərivasitəsilə trans-Türkiyə seqmentində sabit tədarükləri təmin edirvə SOCAR-ın “Italiana Petroli”də payını alaraq İtaliyadownstream-seqmentinə çıxmağa hazırlaşır”, - deyə Katlerbildirib.
O vurğulayıb ki, əsas göstərici etibarlılıqdır: bron edilmişhəcmlər vaxtında təmin olunanda və yeniliklər vaxtında təqdimolunanda alıcılar tədarükləri planlaşdıra bilirlər , improvizasiyaetməyə məcbur qalmırlar.
“2022-ci ildə Avropa İttifaqı ilə Azərbaycan arasında TAP-inötürücülük qabiliyyətinin 2027-ci ilə qədər ən azı illik 20 milyardkubmetrədək artırılmasını nəzərdə tutan razılaşma hələ də realdır,lakin ardıcıl icra tələb edir”, - analitik bildirib.
Katler qeyd edib ki, TAP-in gələcək onilliklər üçüngenişləndirilməsinin planlaşdırılmasında prioritet məsələ -icradır.
“Kompressorların modernizasiyasını tamamlamalı, uçotsistemlərini təkmilləşdirməli və bütün qoşulmaları bitirməli,həmçinin 2025–2026-cı illərin qış mövsümü üçün xidmət cədvəlləriniəvvəlcədən dərc etməliyik. Bu, operatorlara sistemin fəaliyyətiniplanlaşdırmağa və qazın stabilliyini təmin etməyə imkan verəcək,ələlxüsus da qışın pik dövründə. Həmçinin, TANAP-ı illik 31 milyardkubmetr ötürücülük qabiliyyətinə yaxınlaşdırmaq və “Şahdəniz”yatağından qaz tədarüklərini indiki səviyyədə və ya daha yüksəksaxlamaq vacibdir ki, tədarük zəncirinin bütövlüyü qorunsun. TAP-ingenişləndirilməsinin birinci fazası 2026-cı ildə, ikinci faza isəyeni rezervasiyalar müəyyənləşdirildikdən sonra həyatakeçirilməlidir.
İkinci əsas məqam sistemin şəffaflığıdır. Bunun üçün aşağıdakıməqsədlərlə yanvar, aprel, iyul və oktyabr aylarında qısa rüblükbülletenlərin dərc edilməsi təklif olunur:
- planlaşdırılmış xidmət tarixlərinin qeyd olunması;
- əlavə mövcud güc barədə məlumatın verilməsi;
- bütün bazar iştirakçıları üçün məlumatların dərc formatınınmüəyyən edilməsi”, - deyə o bildirib.
Katler üçüncü faktorun maliyyələşdirmə olduğunu bildirib.
“TAP-in genişləndirilməsinə sərmayələr qazın son bazarlaraçatdırılması mexanizmləri ilə sinxronlaşdırılmalıdır. SOCAR-ınİtaliyadakı rolu kredit verənlərdə etimadı artırır vəmaliyyələşdirməni asanlaşdırır. Həmçinin, Avropa İttifaqınınalətləri, İtaliyada Mattey Planı kanalları və çoxtərəfli maliyyəinstitutlarının imkanlarından istifadə etməklə orta seqmentdəki darboğazları aradan qaldırmaq olar.
Dördüncü faktor — nizamlayıcı sabitlikdir. Bunun üçün:
- metan emissiyaları üzrə normativlərin real icra müddətlərinimüəyyənləşdirmək;
- sertifikatlaşdırma və icazələrin verilməsinisürətləndirmək;
- Balkanlara, Yunanıstana və Bolqarıstana interkonnektorlarıgücləndirmək vacibdir.
Yalnız bu şərtlər yerinə yetirildikdə TAP-in yeni ötürücülükqabiliyyəti istifadəyə verildiyi andan əlçatan olacaq”, - Katleryekunlaşdırıb.
