ain.az, Qaynarinfo saytına istinadən bildirir.
Canlılar aləmində ilk hansı heyvanın meydana çıxması ilə bağlı biologiyada uzun illərdir davam edən bir sual var. Cavab, əslində, iki variantdan ibarətdir: ya əzələləri və neyronları olmayan süngər, ya da bunlara sahib olan qabarcıqlı meduza.
Qaynarinfo xəbər ki, bu barəd "Science” jurnalında dərc olunan araşdırmada qeyd edilir.
Lakin qeyd edildiyi kimi, bu sadə görünən sual artıq 10 ildən çoxdur ki, alimləri müxtəlif mövqelərə sürükləyir.
İlk heyvanlarla bağlı debatlar
Əgər ilk olaraq qabarcıqlı meduzaların meydana gəldiyi fərziyyəsi qəbul edilsə, onda canlıların ən qədim nümayəndələri mürəkkəb sistemlərə malik olmuş, daha sonra süngərlər bu xüsusiyyətləri itirmiş olardı.
Əgər ilk süngərlər meydana çıxıbsa, onda canlıların mürəkkəbliyi zamanla artıb — məhz buna görə də mübahisələr bu qədər uzanır.
Uzun illər davam edən müşahidələrdən sonra Berkli Kaliforniya Universitetinin alimləri bu müzakirəyə qoşulub. Tədqiqat heyvanların mənşəyini öyrənən laboratoriyada aparılıb, baxmayaraq ki, fəlsəfi müzakirələr onların əsas mövzusu deyil.
Lakin sual cavabsız qalırdı.
Tədqiqatın həmmüəllifi Nikol Kinq bildirib: "Düşünürəm ki, hamımız haradan gəldiyimizi bilmək istəyirik”.
Onun sözlərinə görə, qabarcıqlı meduzaların ilk meydana çıxan canlı olması ehtimalı, insanın illərdir atasından hesab etdiyi şəxsin əslində atası olmadığını öyrənməsinə bənzəyirdi.
Süngərlər və qabarcıqlı meduzalar
Uzun müddət alimlər süngərlərin ilk qolu təşkil etdiyini düşünürdü. Lakin 2008-ci ildə aparılan genom araşdırması qabarcıqlı meduzaların əsas ola biləcəyini göstərdi.
"Nəticələr təəccüblü idi, çünki bu, əzələ və neyronların əvvəl mövcud olduğunu, lakin süngərlərdə sonradan yoxa çıxdığını göstərə bilərdi. Bundan sonra tədqiqatlar bu iki ehtimal arasında tərəddüd edirdi. Genetikada yeni alətlər isə mübahisələri daha da qızışdırdı”, deyə earth.com yazır.
2023-cü ildə isə genlərin xromosomlarda fiziki yerləşməsinə əsaslanan başqa bir metod yenidən qabarcıqlı meduzalara işarə etdi. Beləliklə, elmi ictimaiyyət iki qrupa bölündü.
Buna baxmayaraq, Berkli Universitetinin komandası mübahisədən uzaq durmağa çalışırdı.
Kinq deyib: "Hərçənd filogenetikadan istifadə edirəm, amma uzun müddətdir bununla bilavasitə məşğul deyiləm. Bu mənim ixtisasım olmayıb və mübahisəyə qoşulmaq istəmirdim”.
Durum o zaman dəyişdi ki, laboratoriyaya filogenetika və hesablamalı biologiyada təcrübəsi olan, eyni zamanda qabarcıqlı meduzalara üstünlük verən postdoktor Yakob Stenvik qoşuldu.
Kinq isə süngərlərin ilk canlı olması fikrinə daha yaxın idi və bu, onların birgə çalışmasının əsasını qoydu.
"Yakob qabarcıqlı meduzaların əsas qrup olması hipotezinin doğru olduğunu, mən isə süngərlərin əsas qrup olması hipotezinin doğru olduğunu fərz etdim və düşündük ki, niyə də yox? Gəlin sınayaq”, deyə Kinq bildirib.
Alimlər məlumatları yeni yanaşma ilə yenidən təhlil etmək qərarına gəldi. Komanda müxtəlif orqanizmlərdə qorunan genləri əhatə edən məlumat bazası yaratdı. Metod müxtəlif analitik yanaşmaları birləşdirirdi.
Məlumatlar təkmilləşdirildikdən sonra tədqiqatçılar nəticələrin müəyyən istiqaməti dəstəkləyib-dəstəkləmədiyini öyrənmək üçün bir sıra statistik testlər apardı. Məqsəd tək bir sübuta əsaslanmaq tələsindən yayınmaq idi.
Sonda ilk heyvanın hansı olduğu müəyyən olundumu?
Statistik testlər bir nəticəyə işarə edir: ilk canlı süngərlər olub. Testlərin 62 faizi süngərlərin birinci olması hipotezini təsdiqlədi, 38 faiz isə qeyri-müəyyən qalıb Heç bir test qabarcıqlı meduzalar hipotezini təsdiq etməyib.
Kinq vurğulayıb: "Analizimizin süngərlərin ilk canlı olması hipotezini güclü şəkildə dəstəklədiyini düşünürəm. Bu, morfologiyaya əsaslanan araşdırmalarla da üst-üstə düşür. Lakin hələ araşdırılmalı məqamlar qalır. Ümid edirəm ki, bu mövzuya marağı olan hər kəs birləşəcək və biz birlikdə işi davam etdirəcəyik. Biz demirik ki, mübahisəni həll etdik — bunu yalnız elmi ictimaiyyət müəyyən edə bilər. Biz sadəcə olaraq bir hipotezi dəstəkləyən güclü sübutlar tapdığımızı deyirik”.
Aydın
Sonrakı hadisələr barədə daha çox məlumat almaq üçün ain.az saytını izləyin.
