Neqativ fikirlər və mənfi kəlimələrin insan həyatına təsiri psixologiya, neyrobiologiya və sosial davranış elmləri tərəfindən geniş şəkildə araşdırılan mövzulardandır. Araşdırmalar göstərir ki, düşüncə tərzimiz və istifadə etdiyimiz sözlər yalnız emosional vəziyyətimizi deyil, həm də bədənimizin fizioloji reaksiyalarını, qərarlarımızı və həyat tərzimizi birbaşa formalaşdırır.
Missiya.Az işlətdiyimiz yanlış kəlimələrin, düşündüyümüz mənfi fikirlərin və onların həyatımıza təsirlərini araşdırıb.
İnsan beyni sözlərə və fikirlərə sadəcə məna kimi deyil, real siqnallar kimi reaksiya verir. Mənfi ifadələr — “bacarmaram”, “alınmayacaq”, “mən həmişə bədbəxtəm”, “heç nə düzəlmir” kimi kəlimələr — beyində stres hormonlarının artmasına, qorxu və gərginlik mərkəzlərinin aktivləşməsinə səbəb olur. Bu zaman bədən kortizol və adrenalin kimi hormonları daha çox ifraz edir və nəticədə yuxu pozuntuları, halsızlıq, motivasiya azalması, hətta immunitet sisteminin zəifləməsi kimi problemlər ortaya çıxır.
Neqativ fikirlər təkcə emosional deyil, davranış səviyyəsində də məhdudlaşdırıcı təsir göstərir. Öz gücünə inanmayan insan qərar almaqda çətinlik çəkir, risk etməkdən qorxur və səbəb nəticə əlaqəsini həmişə mənfi yöndə görür. Buna “özünü doğruldan proqnoz” effekti deyilir: İnsan pis bir şey gözləyirsə, davranışları da buna uyğun formalaşır və nəticədə doğrudan da mənfi hadisə baş verir. Yəni neqativ fikirlər tədricən insanın həyatının ümumi istiqamətini dəyişir.
Sosial mühitdə də mənfi sözlər çox ciddi təsirə malikdir. Araşdırmalar göstərir ki, mənfi danışıq tərzi münasibətlərdə soyuqluq yaradır, konflikt riskini artırır və insanın ətrafdakılara inamını zəiflədir. Əksinə, müsbət və dəstəkləyici danışıq ailə və dost münasibətlərini gücləndirir, çətin vəziyyətlərdə daha sağlam həll yolları tapmağa kömək edir.
Neyrobiologiyaya görə, insan beyni dəyişkəndir və sözlər vasitəsilə yeni sinir əlaqələri yarada bilər. Bu, o deməkdir ki, mənfi ifadələr insanın beynində zamanla daha güclü “negativ yollar” formalaşdırır. Uzun müddət bu cür düşünmək pessimizmi vərdişə çevirir. Lakin eyni prinsip müsbət düşüncəyə də aiddir: insan özünü konstruktiv sözlərlə motivasiya etdikcə, beyin yeni, daha sağlam sinir əlaqələri qurur.
Bütün bu araşdırmaların nəticəsi göstərir ki, düşüncələr və sözlər ətraf mühiti dəyişməsə də, həmin mühitə münasibətimizi, reaksiyalarımızı və davranışlarımızı dəyişir. Bu da birbaşa həyat keyfiyyətinə təsir edir. Ona görə də psixoloqlar neqativ fikirlərin müəyyən olunub dəyişdirilməsini — yəni “kognitiv yenidənqurma” prosesini — insanın emosional sağlamlığının əsas komponentlərindən biri hesab edirlər.
Nəticə olaraq, mənfi fikirlər və kəlimələr insanın psixoloji, fiziki və sosial həyatına ciddi mənfi təsir göstərir. Özünə qarşı xeyirxah və gücləndirici sözlər seçmək, neqativ düşüncələri idarə etməyi öyrənmək və gündəlik həyatda müsbət dil istifadəsinə diqqət etmək insanın daha balanslı, sağlam və xoşbəxt həyat sürməsinə mühüm şəkildə kömək edir.
İlahə Qənbərli
Missiya.Az
