Yeni aparılan araşdırma göstərir ki, orta statistik insan bir gün ərzində 6 000-dən çox fikir keçirir.
Bu göstərici Kanadadakı Queen’s Universitetinin psixologiya üzrə mütəxəssislərinin apardığı tədqiqatdan əldə olunub. Alimlər “bir fikrin bitib, o birinin başladığı anı” müəyyənləşdirməyə imkan verən, indiyədək mövcud olmayan yeni metod hazırlayıblar.
Tribuna.az bildirir ki, bu metod “Nature Communications” jurnalında dərc olunmuş elmi məqalədə ətraflı izah edilir.
Layihəyə universitetin Psixologiya fakültəsinin əməkdaşı Cordan Poppink və magistr tələbəsi Culi Tseng rəhbərlik edib. Onlar insan beyninin bir anda tək bir ideyaya fokuslandığı xüsusi anları təcrid edə bilən yeni üsul təqdim ediblər. Araşdırmada bu hadisə “thought worm” — yəni “fikir qurdcuğu” kimi təsvir edilir.
Tədqiqatçılar bildirirlər ki, bu metod insanın şəxsiyyət xüsusiyyətlərini belə proqnozlaşdırmağa imkan verir və gündəlik insanın təxminən 6 200 fikir keçirdiyini göstərir.
“Fikir qurdcuqları” nədir?
Koqnitiv neyroelm üzrə mütəxəssis Poppink bunları deyir:
“Fikir qurdcuqları beynin fəaliyyət nümunələrinin sadələşdirilmiş təsvirində bir-birinə bitişik nöqtələrdir. Beyin hər an fərqli bir ‘vəziyyət nöqtəsi’ndə olur. İnsan yeni bir fikrə keçəndə yeni bir fikir qurdcuğu yaranır və biz bunu aşkar edə bilirik.”
O əlavə edir ki, insanlar film izləyərkən yeni hadisələrin ortaya çıxması ilə düşüncələrdəki bu keçidlər eyni anda baş verir. Bu da metodun doğruluğunu təsdiq edib.
Niyə bu kəşf vacibdir?
Son onilliklər ərzində aparılan araşdırmalar beynin nə düşündüyünü müəyyənləşdirməyə çalışıb — yəni mövcud beyin aktivliyini tanınmış nümunələrlə müqayisə edərək düşüncə məzmununu tapmağa səy göstərib. Amma bunun böyük məhdudiyyəti var: hər ideya üçün ayrıca “şablon” lazımdır. Bu isə bahalı və çox vaxt aparan prosesdir.
Poppink bildirib ki:
“Prinsipcə, düşüncənin nə olduğunu anlamaqdan imtina etdik və onun nə vaxt dəyişdiyini ölçməyə fokuslandıq. Biz yeni fikrin başladığı anı, məzmundan asılı olmayaraq, aşkar edə bilirik. Bunu insan düşüncəsinin ‘durğu işarələri’ni tapmaq kimi düşünmək olar.”
Bu yanaşma “düşüncənin axını”nı — yəni insan şüurunun bir fikirdən digərinə keçmə prosesini — ölçmək üçün yeni imkanlar yaradır.
Gələcəkdə nəyi dəyişə bilər?
Tədqiqat göstərir ki, düşüncə keçidlərini dəqiq ölçmək insan davranışının çox aspektini anlamağa kömək edə bilər. Bu keçidlər müxtəlif xarici təsirlərdən — məsələn, qəhvə içməkdən, bir filmi yenidən izləməyə qədər — asılı olaraq dəyişə bilər.
Poppink deyir:
“Yeni fikrin başlama anını ölçmək bizə ‘istirahət edən beyin’in qara qutusunun içinə baxmağa imkan verir — insan sadəcə xəyal quranda belə düşüncələrin sürəti və ritmini öyrənə bilirik.”
Araşdırma qrupu gələcəkdə fərqli yaş qruplarının düşüncə dinamikasını müqayisə etməyi planlaşdırır. Onlar həmçinin “düşüncə keçidi sürəti”nin insanın diqqət qabiliyyəti ilə necə əlaqəli olduğunu araşdırmaq istəyirlər.
Bundan əlavə, bu metodun klinik sahədə də tətbiqi mümkündür:
şizofreniya kimi xəstəliklərdə düşüncə pozuntularının erkən aşkarlanması,
ADHD və ya maniya kimi hallarda yüksək sürətli düşüncənin ölçülməsi
kimi imkanlar nəzərdən keçirilir.
“Bu metodun böyük potensialı var və biz yaxın gələcəkdə onu daha geniş şəkildə tətbiq etməyi düşünürük.”,- Poppink bildirirb.
İmran Kərimli
