ABŞ prezidenti Donald Tramp bazar günü Floridadakı Mar-a-Laqo malikanəsində Ukrayna prezidenti Volodimir Zelenskini qəbul edib. Trampın 20 bəndlik sülh planında dəyişikliklər edən Zelenski ABŞ prezidentini yenidən işlənmiş layihəni təsdiqləməyə inandırmağa çalışıb.
Hafta.az yazır ki, üç saatdan çox davam edən görüşdən sonra Rusiyanın 2022-ci ildə başlatdığı müharibəyə son qoymaq üçün heç bir konkret irəliləyiş elan edilməyib.
Hər iki lider prosesin mürəkkəb olduğunu və daha çox vaxt tələb etdiyini vurğulayıblar.
Tramp görüşdən əvvəl telefonla danışdığı Rusiya lideri Vladimir Putinin sülh tərəfdarı olduğunu iddia edib.
ABŞ prezidenti həmçinin Zelenskiyə təriflər yağdırıb.
Tramp ABŞ, Ukrayna və Avropa ölkələrindən olan rəsmilərin yaxın həftələrdə Vaşinqtonda sülh səylərini davam etdirəcəklərini açıqlayıb. CNN kritik zirvə görüşünün əsas nəticələrini aşağıdakı kimi sadalayıb:
Müharibə ya bitəcək, ya da davam edəcək
Mar-a-Laqonun pilləkənlərində Zelenskinin əlini sıxdıqdan sonra Tramp Ukrayna müharibəsinin bitmə tarixini deyə bilməyəcəklərini söyləyib. Lakin o, daha sonra xüsusi nümayəndəsi Stiv Vitkoff və kürəkəni Cared Kuşnerin rəhbərlik etdiyi danışıqların müharibənin bitməsi baxımından ən yetkin mərhələsinə çatdığını bildirib: "Düşünürəm ki, danışıqların son mərhələsindəyik. Müharibə ya bitəcək, ya da uzun müddət davam edəcək və milyonlarla insan həlak olacaq".
CNN həmçinin seçilməzdən bir neçə gün əvvəl müharibəyə son qoyacağına söz verən Trampın sözlərini də sitat gətirib: "Bir neçə çətin məsələ var, çox çətin məsələlər, amma düşünürəm ki, yaxşı iş görürük. Bu gün çox irəliləyiş əldə etdik, amma həqiqət budur ki, bunu son bir ayda etdik. Bu, bir gündə əldə edilə bilən bir razılaşma deyil, çox mürəkkəbdir".
Sülh razılaşmasının əldə olunmaması ehtimalının hələ də qaldığını xatırladan Tramp, "Nəticəni bir neçə həftə ərzində bu və ya digər şəkildə biləcəyik" deyib.
Putin yox idi, amma unudulmayıb
Avqustda Alyaskada Trampla görüşü istisna olmaqla, illərdir ABŞ torpağına ayaq basmayan Putin də bu zirvədə yox idi. Lakin Tramp Zelenskidən ən azı bir saat əvvəl Putinlə danışıb. Kreml telefon danışığının ABŞ tərəfinin xahişi ilə edildiyini bildirib.
ABŞ prezidenti Ukrayna lideri ilə görüşdən sonra Putinlə yenidən danışacağını bildirib.
Ukrayna tərəfdarları xatırladır ki, keçmişdə də Tramp Zelenskidən dərhal əvvəl Putinlə danışmışdı və Kiyev hökumətinə uzaqmənzilli raketlər verməmişdi. Bu dəfə görüş Zelenskiyə mənfi təsir göstərməyib. Lakin Tramp Putinin Rusiyanın nəzarəti altında olan Zaporojye Atom Elektrik Stansiyası ilə bağlı mövqeyini tərifləyib: "Prezident Putin həqiqətən Ukrayna ilə birlikdə onu açmaq üçün çalışır. Bu, onun stansiyanı bombalamadığı halda atdığı böyük bir addımdır”.
ABŞ prezidenti həmçinin Putinin sülhə ciddi yanaşdığını da deyib: "O, bunun baş verməsini istəyir. O, mənimlə çox ciddi danışdı və mən ona inanıram”.
Qalan 10 faiz
Zelenski sülh planının 90 faizinin razılaşdırıldığını deyib: “Bizim 20 bəndlik sülh planımız var və onun 90 faizi razılaşdırılıb. ABŞ və Ukraynanın təhlükəsizlik zəmanətləri 100 faiz qəbul edilib. ABŞ, Avropa və Ukraynanın təhlükəsizlik zəmanətləri demək olar ki, tamamilə razılaşdırılıb. Hərbi ölçü 100 faiz qəbul edilib. Çiçəklənmə planı son mərhələyə gətirilir”.
Lakin ABŞ prezidenti daha ehtiyatlı danışıb: “Bilmirəm neçə faizdir, amma yəqin ki, İkinci Dünya Müharibəsindən bəri ən böyük müharibəyə son qoymaqda böyük irəliləyiş əldə etmişik”.
CNN vurğulayır ki, qalan 10 faiz Zaporojye Atom Elektrik Stansiyasının və Ukraynanın imtina edəcəyi ərazilərin taleyini əhatə edir və bunlarla bağlı razılığa gəlmək çox çətin hesab olunur.
Tramp Ukraynanı Rusiya daha da irəliləyiş əldə etməzdən əvvəl ərazisinin bir hissəsini qurtarmağa çağırır.
Lakin Zelenski hər hansı potensial razılaşmanın referenduma çıxarılmalı olduğunu vurğulayır və bunun asan proses olmadığını vurğulayır. Ukrayna lideri vətəndaşlarının çoxunun Avropada olduğunu və onların səs verməsi üçün infrastrukturun qurulmasının vacibliyini bildirir.
Kiyev referendum üçün atəşkəs istəsə də, Moskva bu tələbə soyuq yanaşır.
Putin-Tramp görüşündən sonra Kremlin xarici siyasət müşaviri Yuri Uşakov belə deyib: "Əhəmiyyətli olan budur: Rusiya və ABŞ liderləri razılaşırlar ki, ukraynalılar və avropalılar tərəfindən referenduma hazırlıq və digər bəhanələr altında təklif edilən müvəqqəti atəşkəs yalnız böhranı uzadacaq və hərbi əməliyyatların yenidən başlamasına səbəb olacaq. Buna son qoymaq üçün ilk növbədə Kiyevdən Rusiya-Amerika kanalı vasitəsilə aparılan işə uyğun olaraq cəsarətli və məsuliyyətli siyasi qərar gözlənilir. Ukrayna hökuməti cəbhədəki vəziyyəti nəzərə alaraq Donbasla bağlı dərhal qərar verməlidir”.
Keçmiş ABŞ diplomatı Daniel Frid "New York Times"a açıqlamasında bildirib: "Rusiyanın ciddi razılaşmaya hazır olduğuna dair heç bir dəlil yoxdur. Amma yaxşı xəbər budur ki, ABŞ bu çərçivəyə nə qədər çox sərmayə qoysa, Putinin adi yayınma və gecikdirmə taktikalarını oynaması bir o qədər çətin olacaq".
BBC-nin Rusiya üzrə redaktoru Vitali Şevçenko isə vurğulayır ki, ABŞ-ın həm ərazi məsələsi, həm də Ukraynanın təhlükəsizliyi ilə bağlı hansı zəmanətləri verdiyi hələ də məlum deyil.
Mürəkkəb münasibətlər
Trampla Zelenski arasında fevralda başlayan görüş Ukrayna liderinin töhmət aldığı anlarla yadda qalıb. Sonrakı görüşlərdə qapalı qapılar arxasında qızğın mübahisələrin olduğu məlum olsa da, oxşar vəziyyət baş verməyib.
Bu dəfə Tramp Zelenskini bu sözlərlə qarşılayıb: "Bu cənab çox çalışıb və çox cəsurdur. Onun xalqı da çox cəsurdur".
Ukrayna lideri çıxışının əvvəlində və sonunda ABŞ prezidentinə təşəkkür edib. CNN xatırladır ki, Tramp fevralda Zelenskini onlara minnətdar olmamaqda günahlandırıb.
