"Azərbaycan Respublikasında 2025-ci ilin "Konstitusiya və Suverenlik İli" elan edilməsi haqqında Prezident İlham Əliyevin 28 dekabr 2024-cü il tarixli sərəncamında bu vacib sənədin qəbulu, mövcud problemlər və əldə olunan nəticələr barəsində əhatəli məlumatlar öz əksini tapıb. Sərəncamda qeyd olunur ki, 1991-ci ilin 18 oktyabrında "Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında" Konstitusiya Aktının qəbul edilməsindən sonra milli dövlət quruculuğu prosesinin həyata keçirilməsi vəzifəsi ən çətin məsələlərdən biri kimi qarşıda dururdu. Yeni Konstitusiyanın hazırlanması müvafiq Aktda da nəzərdə tutulmuşdu. Amma 1991-1993-cü illərdə ölkədəki vəziyyətin qeyri-sabitliyi, cəmiyyət daxilində gedən neqativ proseslər, Ermənistanın ölkəmizə qarşı hərbi təcavüzü və torpaqlarımızın 20 faizinin işğal altına düşməsi, eləcə də o dövrdə hakimiyyətə rəhbərlik edənlərin yarıtmaz siyasəti bu sahədə ciddi addımlar atmağa imkan vermirdi. Bu vəziyyət qısa müddətdə xaotik sürətlə inkişaf edərək cəmiyyət həyatının bütün sahələrində kəskin böhrana, ölkədə özbaşınalığa, anarxiyaya gətirib çıxardı, dövlət idarəçiliyi mexanizmlərinin formalaşdırılması mümkün olmadı, qanunçuluğun, vətəndaşların azad, təhlükəsiz yaşamaq hüququnun təmin edilməsi istiqamətində ciddi addımlar atılmadı. Elə buna görə də dövlət müstəqilliyini de-yure elan etmiş Azərbaycan dövləti öz suverenliyini faktiki olaraq təmin edə bilməmişdi. Həm də bunu nəinki təmin edə bilməmiş, proseslərin axarı eyni gedişatla davam edərsə, 1993-cü ilin ortalarına doğru real şəkil almış vətəndaş müharibəsi təhlükəsi, separatizm, ölkənin regionlara parçalanması təhlükəsi öz labüd nəticəsinə çatarsa, hətta de-yure müstəqilliyini də itirmək, dünya xəritəsindən silinmək riski qarşısında qalmışdı.
Konstitusiya hər bir dövlətin siyasi, hüquqi və sosial həyatının bünövrəsini təşkil edən ali hüquqi sənəddir. Dövlətin idarəçilik formasını, vətəndaşların əsas hüquq və azadlıqlarını müəyyənləşdirən, hüquqi dövlətin fəaliyyətinin əsasını qoyan normativ aktdır. Məhz buna görə də, haqlı olaraq deyilir ki, Konstitusiya hüquqi dövlətin əsasıdır. Ölkəmizdə din və dövlət münasibətləri bu ali sənədlə tənzimlənir.
Konstitusiya Azərbaycanın ümummilli mənafeləri ilə bağlı bütün məsələlərin yalnız xalqın iradəsi əsasında həll olunmasının mümkünlüyünü təsbit etmişdir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası həmçinin Azərbaycan dövləti qarşısında duran başlıca vəzifələri və başqa dövlətlərlə münasibətlərin əsaslandığı prinsipləri müəyyənləşdirir. Konstitusiyada birmənalı şəkildə bəyan edilir ki, Azərbaycan Respublikası başqa dövlətlərlə münasibətlərini hamılıqla tanınan beynəlxalq hüquq normalarında nəzərdə tutulan prinsiplər əsasında qurur.
İnsan və vətəndaş hüquqlarının və azadlıqlarının təmin edilməsinin Azərbaycan dövlətinin ali məqsədi olduğu Konstitusiyanın 12-ci maddəsinin I hissəsində təsbit edilmişdir. Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası hər bir vətəndaşa şəxsi toxunulmazlıq, vicdan və söz azadlığı, bərabərlik, azadlıq hüquqları verir. Əsas Qanunumuzun qəbulundan ötən 30 il ərzində bu ali prinsiplərin real həyatda tətbiqi istiqamətində də olduqca ciddi nailiyyətlər əldə olunmuşdur. Vətəndaşların mülkiyyət hüququnun tanınması və onun toxunulmazlığına təminat verilməsi də Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının çox vacib müddəalarından biridir.
Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası da ötən 30 il ərzində çox geniş təkmilləşdirmə və inkişaf yolu keçmiş, qəbul edildiyi 1995-ci ildən bəri üç dəfə - 2002-ci, 2009-cu və 2016-cı illərdə - Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının mətnində ümumxalq səsverməsi (referendum) yolu ilə müəyyən dəyişikliklər edilmişdir. Bu dəyişikliklər, əsas etibarilə, cəmiyyətin inkişafı, yeni çağırışların ortaya çıxması və dövlət idarəçiliyinin təkmilləşdirilməsi məqsədilə həyata keçirilmişdir. Belə ki, 24 avqust 2002-ci ildə keçirilən referendumda Konstitusiyanın 24 maddəsində 29 əlavə və dəyişiklik edilmişdir. Bu dəyişikliklər insan hüquqlarının qorunması, seçki sisteminin təkmilləşdirilməsi və dövlət hakimiyyəti orqanlarının fəaliyyətinin tənzimlənməsi kimi sahələri əhatə etmişdir. 18 mart 2009-cu il tarixində keçirilən ümumxalq səsverməsi (referendum) isə Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasının 25 maddəsinə 30-dan artıq əlavə və dəyişiklik edilmişdir. Bu dəyişikliklər arasında prezidentlik müddətinin 5 ildən 7 ilə artırılması və bir şəxsin iki dəfədən artıq prezident seçilməsinə qoyulan məhdudiyyətin aradan qaldırılması kimi mühüm yeniliklər yer almışdır.
Mətanət Səfərli
YAP Nəsimi Rayon Təşkilatının əməkdaşı
