Bu ilin yanvar-oktyabr aylarında Azərbaycanın informasiya və rabitə sektoruna 262 milyon manat həcmində investisiya yönəldilməsi və bunun ötən ilin analoji dövrü ilə müqayisədə 43,4 % azalması sektorda kapital qoyuluşunun qısamüddətli dinamikasının dəyişdiyini göstərir. Təkcə oktyabr ayında investisiya həcminin 76 % azalması isə aylıq göstəricilərdə kəskin dalğalanmaların müşahidə olunduğunu ortaya qoyur. Ümumi iqtisadiyyat üzrə investisiya qoyuluşunun 1,8 %-nin informasiya və rabitə sektorunun payına düşməsi bu sahənin strateji önəminə baxmayaraq, investisiya strukturunda tələbatın tam şəkildə əks olunmadığını göstərən vacib indikatorlardan biridir. Bununla belə, 2024-cü ildə sektora investisiyanın 630,4 milyon manata çataraq əvvəlki illə müqayisədə 59,5 % artması uzunmüddətli trendin daha güclü olduğunu və hazırkı azalmanın struktur xarakterli ola biləcəyini ehtiva edir.
İnvestisiya axınlarındakı bu dəyişiklik qlobal texnoloji trendlərlə və regional iqtisadi dinamika ilə sıx bağlıdır. Son illərdə dünya üzrə informasiya texnologiyalarına yönəldilən investisiyalarda dövri dəyişikliklər müşahidə olunur. 2023–2024-cü illərdə bir çox ölkələrdə texnologiya sektorunda investisiya axınları daha ehtiyatlı yanaşma ilə əvəzlənib, xüsusilə startap maliyyələşməsi və rəqəmsal infrastruktur layihələrində qiymətləndirmələrin yenilənməsi investisiya dövriyyəsinə təsir göstərib. Bunun səbəbləri arasında qlobal maliyyə bazarlarının dəyişkənliyi, texnoloji müəssisələrdə dəyər düzəlişləri və makroiqtisadi qeyri-müəyyənliklərin dərinləşməsi dayanır. Bu kontekstdə Azərbaycanın informasiya və rabitə sektoruna investisiyalardakı azalma geniş qlobal mühitin təsiri ilə yanaşı, dövlət və özəl sektorun kapital qoyuluşu qərarlarının dövri yenidən qurulması ilə əlaqələndirilə bilər.
İnformasiya və rabitə sektoru öz mahiyyəti etibarilə yüksək kapital tələb edən və uzunmüddətli planlı investisiyalarla inkişaf edən sahədir. Fiber-optik şəbəkələrin genişləndirilməsi, bulud texnologiyalarının ölkə üzrə tətbiqi, rəqəmsal xidmətlərin modernləşdirilməsi və 5G texnologiyasına keçid kimi istiqamətlər həm maliyyə tutumu, həm də texnoloji resursların mütəmadi yenilənməsi baxımından böyük investisiya dövriyyəsi tələb edir. Buna görə də illik və ya aylıq kəsikdə müşahidə olunan azalmanın sektorda durğunluq anlamına gəlməməsi vacibdir. Əksinə, bu kimi enişlər çox zaman layihələrin mərhələli həyata keçirilməsi və planlaşdırma proseslərinin yenilənməsi ilə bağlı olur. Qlobal təcrübədə də müşahidə edildiyi kimi, telekommunikasiya və rəqəmsal xidmətlər sektorunda kapital qoyuluşu layihələrin texniki mərhələlərinə uyğun olaraq vaxtaşırı dəyişir.
Bununla yanaşı, Azərbaycanda informasiya və rabitə sektoruna 2024-cü ildə qoyulan 630 milyon manatdan çox investisiyanın ölkənin rəqəmsal transformasiya strategiyasının həcmini göstərməsi xüsusi diqqət çəkir. Son illərdə dövlət xidmətlərinin rəqəmsallaşdırılması, elektron hökumət ekosisteminin genişləndirilməsi, rəqəmsal ticarətin artması və bizneslərin İKT xidmətlərinə keçidinin sürətlənməsi informasiya sektorunun iqtisadi rolunu gücləndirib. Bu baxımdan cari ilin ilk 10 ayında müşahidə olunan azalma keçid mərhələsi xarakteri daşıya bilər və böyük həcmli layihələrin növbəti mərhələləri üçün planlaşdırma dövrü ilə uyğunlaşa bilər.
İnvestisiya payının ümumi iqtisadiyyatda 1,8 % təşkil etməsi isə gələcək genişlənmə potensialını göstərən əsas struktur göstəricisidir. İnkişaf etmiş ölkələrdə İKT sektorunun investisiya payı 4–7 % arasında dəyişdiyi halda, Azərbaycanda bu göstəricinin nisbətən aşağı qalması genişlənmə üçün ciddi potensialın mövcud olduğunu göstərir. Rəqəmsal iqtisadiyyatın böyüməsi üçün telekommunikasiya infrastrukturu, data mərkəzləri, bulud xidmətləri və yeni nəsil texnologiyalar üzrə kapital qoyuluşunun artması həm iqtisadiyyatın məhsuldarlığını yüksəldir, həm də xidmət ixracını genişləndirir. Qlobal rəqəmsal xidmət bazarının 2025-ci ilə qədər 1 trilyon ABŞ dollarını keçəcəyi proqnozlaşdırılır və bu tendensiya informasiya sektorunda uzunmüddətli investisiya strategiyalarının aktuallığını artırır.
Sektora investisiyalardakı azalmanın digər izahı texnoloji dövrün dəyişən tələbləri ola bilər. Rəqəmsal xidmətlər daha səmərəli infrastruktur və yeni nəsil avadanlıqlar tələb etdikcə, köhnə texnoloji platformalar üzrə investisiya ehtiyacı azalır. Azərbaycanda aparılan infrastruktur modernizasiyası nəticəsində bəzi sahələrdə ilkin mərhələ üçün tələb olunan kapital qoyuluşu artıq tamamlanıb və növbəti mərhələlər daha çox proqram təminatı, kibertəhlükəsizlik, məzmun istehsalı və rəqəmsal xidmətlərin genişləndirilməsi kimi istiqamətlərə yönələcək. Bu isə investisiya strukturunun dəyişməsi deməkdir.
