Kreml liderinin KTMT-yə üzv ölkələrə təklifinin bir neçə mübhəm səbəbi var
Rusiya Prezidenti Vladimir Putin KTMT ölkələrinə silahlı qüvvələrinin Rusiya silahları ilə silahlanmasını təklif edib. O bu barədə təşkilatın Bişkekdə keçirilən iclasında bildirib.
"Kollektiv qüvvələrin hərbi əməliyyatlarda effektivliyini sübut edən müasir Rusiya silahları və texnikası ilə təchiz etmək üçün genişmiqyaslı proqrama başlamağı təklif edirik", - Rusiya lideri bildirib.
Onun sözlərinə görə, Rusiya KTMT-nin hərbi potensialının gücləndirilməsi ilə bağlı bütün məsələlərdə müttəfiqləri ilə əməkdaşlığı davam etdirməyi planlaşdırır: "Hazırda prioritet inkişaf istiqamətləri milli kontingentlərin döyüş hazırlığının yüksəldilməsi, kollektiv qüvvələrin komandanlığı və nəzarətinin təkmilləşdirilməsidir".
KTMT-yə Rusiya, Belarus, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan və Ermənistan daxildir. Ermənistan Bişkek toplantısına qatılmayıb.
İrəvan Rusiyadan son illər silah alışını azaldıb. İndi Fransa, Yunanıstan, Cənubi Kipr və Hindistan kimi ölkələr onu silahlandırır. 44 günlük müharibədən sonra Ermənistan hökumətinin nümayəndələri, o cümlədən baş nazir Nikol Paşinyan mütəmadi olaraq Rusiyanın silah tədarük etməməsindən narazılıqlarını ifadə ediblər. Hətta Paşinyan rus silahlarının 44 günlük müharibədə yararsız olduğunu iddia edib.
Ümumiyyətlə, Putin niyə bu ölkələri rus silahı ilə təchiz olunmağa çağırır, axı özündən başqa heç biri müharibə şəraitində deyil? Üstəlik, Ukrayna ordusu rus silahlarının reputasiyasına zərər vurub. Maraqlıdır, Kreml liderinin bu çağırışına KTMT-yə üzv ölkələr necə reaksiya verəcək? Konkret olaraq Ermənistan rus silahları alacaqmı?
Mübariz Göyüşlü
Mövzu ilə bağlı "Yeni Müsavat"a açıqlama verən "Müasir İnkişaf" İctimai Birliyinin sədri, siyasi şərhçi Mübariz Göyüşlü bildirib ki, Vladimir Putinin Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatına üzv olan ölkələrə silah və hərbi texnika təklif etməsi bir neçə məqamla bağlı ola bilər: "Bu məqamlar arasında diqqətçəkən odur ki, Putin göstərmək istəyir: Rusiyanın Ukraynada müharibəyə başının qarışmasına baxmayaraq, o, öz döyüş qabiliyyətini, hərbi gücünü və yüksək keyfiyyətli hərbi texnika istehsalı ilə ixrac imkanlarını qoruyub saxlayır və bunları müttəfiqlərinə təqdim edə bilir.
Bununla o, həm də hərbi texnikanın satış bazarlarını genişləndirməyə, yeni bazarlar əldə etməyə, həmçinin köhnə bazarlardakı mövqelərini gücləndirməyə çalışır. Eyni zamanda Putin bu addımı ilə blok daxilində münasibətləri sıxlaşdırmaq, KTMT-ni birləşdirmək və onun hərbi gücünü artırmaq niyyətini də nümayiş etdirir. Bundan başqa, bu davranış Moskvanın blok üzvləri arasında öz təsirini və hegemonluğunu yenidən göstərmək və qorumaq cəhdi kimi də qiymətləndirilə bilər.
Rusiya, qeyd etdiyim kimi, öz silah sənayesinin işlədiyini, effektivliyini qoruduğunu və müttəfiqlərini unutmadığını göstərməyə çalışır. Bu mesaj həm daxili auditoriyaya, həm də xarici - geosiyasi auditoriyaya ünvanlanıb".
M.Göyüşlünün sözlərinə görə, KTMT daxilində müttəfiqlərin bu təklifə nə dərəcədə maraq göstərəcəyi isə açıq sual olaraq qalır: "Bu ölkələr hazırda müharibə vəziyyətində deyillər və silah almaq əlavə xərcdir. Bu xərclərin nə dərəcədə ehtiyac olduğu da mübahisəlidir. Düzdür, Rusiyanın təzyiqləri fonunda müəyyən addımlar ata bilərlər, lakin yüksək həvəsli olacaqları inandırıcı görünmür.
Həm də rus silahlarının Ukrayna müharibəsində gözlənilən qədər uğurlu nəticə göstərməməsi onların reputasiyasını zəiflədib. Bu da müttəfiqlərin tərəddüd etməsinə səbəb ola bilər".
Siyasi şərhçi qeyd edib ki, 2020-ci ildən sonra İrəvanın Rusiyaya olan etimadı xeyli azalıb: "Ermənistan rəsmiləri silah tədarükündə gecikmələr olduğunu və Rusiyanın öz öhdəliklərini yerinə yetirmədiyini dəfələrlə vurğulayıblar. Buna görə də Ermənistanın yenidən Rusiyadan silah alması real görünmür. Ermənistan artıq Hindistan, Fransa, Yunanıstan kimi yeni tərəfdaşlara üstünlük verir.
Digər KTMT ölkələri - Qazaxıstan, Qırğızıstan və Tacikistan isə müəyyən maraq göstərə bilərlər. Lakin bu maraq daha çox Rusiyanın təsirindən ehtiyatlanmaları ilə bağlı ola bilər.
Putinin bu çağırışı Rusiyanın həm dünyada, həm də KTMT daxilində nüfuzunu qorumaq, müttəfiqlərini Rusiya orbitində saxlamaq strategiyasının bir hissəsidir".
Səxavət Məmməd
Hərbi ekspert Səxavət Məmməd KTMT ölkələrindən Ermənistanın Rusiyadan silah almasında bir qədər müəmmalar görür: "Putin KTMT üzvlərinin Rusiya silahları və texnikası ilə təchiz etmək üçün genişmiqyaslı proqrama başlamağı təklif edib. Onsuzda KTMT özlərindən Qazaxıstan, Qırğızıstan, Tacikistan, Belarus Rusiya silahının daimi alıcılarıdır. Ermənistan da silahlanmasını həmişə Rusiya vasitəsi ilə həyata keçirirdi. Ancaq son illərdə, daha dəqiq desək, Paşinyanın hakimiyyətə gəlişi və 44 günlük müharibədən sonra Ermənistan Rusiyadan yox, Fransa, daha çox isə Hindistandan silah almağa başladı. Əslində Ermənistanın silah alışı üçün başqa ölkələrə üz tutmasının səbəblərindən biri də Rusiyanın Ukrayna müharibəsinə başlaması və silahları, döyüş sursatlarını satmamaq qərarı alması oldu. Rusiya hətta müqavilə öhtəliklərini belə yerinə yetirmirdi. Düzdür, bunun arxasında daha çox siyasi amillər də var idi.
Hazırkı dünyada silah alışı bir qədər xərac kimidir. Yəni böyük dövlətlər ehtiyac oldu-olmadı ölkələri məcbur edir ki, ondan silah alsınlar. Biz bunu ABŞ-nin timsalında görürük. Hər il dünyada ən çox silah alan ölkələr ərəb ölkələri olur. Misal üçün Səudiyyə Ərəbistanı illərdir ki, ən çox və ən müasir silah alan ölkədir. Ancaq Husilərlə bacarmır. Çin də bu cür davranır. Rusiyanın da bu cür davranacağında qeyri-adi bir şey görmürəm. Əvvəllər nikah diplomatiyası idisə, indi də strateji ortaqlıqlar silah diplomatiyası ilə həyata keçirilir.
Siyasi baxımdan Ermənistanın Rusiyadan silah alacağı bir qədər müəmmalıdır. Buna səbəb kimi Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanın açıq şəkildə Rusiya ilə strateji münasibətləri zəiflətməsini göstərə bilərik. Ermənistan artıq Qərbə meyllənir və Rusiyanı "təhlükəsizlik zəmanətini yerinə yetirməməkdə" ittiham edir. Bu fonda Rusiya ilə yeni silah müqavilələri imzalaması çətin görünür. Məsələ ondadır ki, Ermənistan hələ də KTMT üzvüdür. Ona görə də, Ermənistanın Rusiyadan tam şəkildə qopduğunu da deyə bilmərik. Nəzərə almaq lazımdır ki, Rusiyanın Ermənistana təsir imkanları hələ də qalır. Ona görə də, Rusiya Ermənistana təzyiq edərək silahlar sata bilər".
