8 avqust Azərbaycan tarixinə qızıl hərflərlə yazıldı. Dünən Vaşinqtonda, Ağ Evdə imzalanan sənədlər, əldə olunan razılaşmalar Cənubi Qafqaz üçün yeni bir səhifə açdı.
Ağ Evdə hansı razılıqlar əldə olunub?
ABŞ ilə Azərbaycan arasında qarşılıqlı anlaşma haqqında memorandum imzalanıb.
Memorandum Azərbaycan Respublikası və Amerika Birləşmiş Ştatları arasında Strateji Tərəfdaşlıq Xartiyasının hazırlanması məqsədilə Strateji İşçi Qrupunun yaradılması haqqındadır.
Bundan əlavə, İlham Əliyev, Donald Tramp və Nikol Paşinyan Vaşinqton görüşünə dair Birgə Bəyannaməni imzalayıblar. Bəyannamədə sülh sazişinin mətninin paraflanması, Minsk Qrupunun buraxılması, Naxçıvanla marşrut əlaqələrinin açılması və sülh prosesinə dair digər vacib məsələlər öz əksini tapıb.
Azərbaycan-ABŞ münasibətlərində yeni səhifə
Azərbaycan və ABŞ arasında imzalanan memorandum qarşılıqlı münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə qaldırılması niyyətini liderlər səviyyəsində təsdiq edir. Bu isə istənilən ölkənin arzusu olmaqla yanaşı, Azərbaycan üçün əlavə önəm də daşıyır.
Məlum olduğu kimi, Bayden hakimiyyəti dönəmində ABŞ-ın Cənubi Qafqaz siyasətində qərəzli yanaşma hakim idi. Bayden-Blinken tandemi hər bəhanə ilə Azərbaycanı qaralamağa, təzyiq göstərməyə çalışırdı. Üstəlik, həmin dövrdə Amerika konqresində Azərbaycana sanksiyalar tətbiq edilməsi ilə bağlı çağırışlar da mütəmadi xarakter almışdı.
Lakin Azərbaycanın qətiyyətli mövqe sərgiləməsi bütün bu cəhdləri boşa çıxartdı.
Artıq Azərbaycan ABŞ-la strateji tərəfdaşlığın qurulması istiqamətində tarixi addım atıb.
Strateji tərəfdaşlıq çərçivəsində Azərbaycan və ABŞ enerji, nəqliyyat, ticarətdən tutmuş, süni intellekt, müdafiə sahəsinə qədər çoxsaylı istiqamətlər üzrə əməkdaşlıq edəcəklər. Vaşinqtonda SOCAR-la “ExxonMobil” şirkəti arasında imzalanan əməkdaşlıq memorandumu isə enerji sahəsində gələcək əməkdaşlıq üçün möhkəm təməl rolunu oynayır.
Sülh sazişinin paraflanması
Təbii ki, Vaşinqton görüşünün əsas istiqamətlərindən biri də sülh danışıqları idi. Danışıqların məntiqi nəticəsi olaraq Ağ Evdə sülh müqaviləsinin mətni paraflandı.
Əvvəla onu qeyd edək ki, paraflanma sülh müqaviləsinin imzalanması demək deyil. Bu addım o deməkdir ki, tərəflər saziş layihəsinin bütün bəndləri üzrə konsensusa gəliblər və onun məzmunu ilə razılaşdıqlarını rəsmən qeyd edirlər.
Yəni yekun sazişin imzalanması üçün bu ciddi addımdır, lakin son addım deyil. Sülh müqaviləsinin imzalanması üçün Azərbaycanın son və ən önəmli şərti də yerinə yetirilməlidir.
Söhbət Ermənistan Konstitusiyasından ərazi iddialarının çıxarılmasından gedir.
Böyük ehtimalla, 2026-cı ildə Ermənistanda konstitusiya dəyişiklikləri ilə əlaqədar referendum keçirildikdən sonra sülh sazişinin imzalanması təmin olunacaq.
Bundan əlavə, sülh sazişinin paraflanması “Azərbaycan Ermənistana hücum edəcək”,
“Azərbaycan ordusu Zəngəzura girməyə hazırlaşır” deyə ölkəmizə qarşı qarayaxma kampaniyası aparanların da əlini-qolunu bağladı. Artıq onlar bu cür bəhanələrdən məhrumdurlar.
Minsk Qrupunun ləğvi
Vaşinqtonda əldə olunan ən önəmli nailiyyətlərdən biri də heç şübhəsiz Minsk Qrupumun ləğvi məsələsi oldu. Azərbaycan və Ermənistan liderlərinin imzaladığı Birgə Bəyannamədə Minsk Qrupunun ləğv edilməsinə iki ölkənin ATƏT-in Baş Katibinə birgə müraciət edəcəyi təsdiqlənir
Məlum olduğu kimi, Minsk Qrupu keçmiş “Dağlıq Qarabağ” münaqişəsinin “həlli” üçün yaradılmışdı. Lakin Azərbaycan 44 günlük Vətən müharibəsi və 1 günlük antiterror tədbirləri nəticəsində bu münaqişəyə birdəfəlik son qoydu. Yəni faktiki olaraq, Minsk Qrupunun fəaliyyəti də başa çatmışdı. Bu qurumun rəsmən ləğv edilməsi keçmiş “Dağlıq Qarabağ” münaqişəsinin “sənədli-sübutlu” tamamilə tarixə basdırılması deməkdir.
Minsk Qrupunun ləğvi Qarabağ məsələsini hər fürsətdə ortaya atan erməni revanşizminin son “kozır”ının da itirilməsidir.
Zəngəzur dəhlizinin açılması
Azərbaycanın əsas hissəsini Naxçıvana birləşdirən tarixi marşrutun bərpası layihəsi İlham Əliyevin ən önəmli tarixi gedişlərindən biri idi. 44 günlük müharibədən sonra bu təşəbbüslə Laçın yoluna qarşı əks balansın yaradılması da nəzərdə tutulurdu.
Ermənistan isə sadəlövhcəsinə düşünürdü ki, Azərbaycan Qarabağda öz məqsədlərinə tam nail olandan sonra Zəngəzur dəhlizini unudacaq.
Hətta Paşinyan bu məqsədlə “Sülhün kəsişməsi” adlı reallıqdan uzaq bir layihəni də gündəmə gətirib, tirajlamağa çalışdı. Lakin Azərbaycan Zəngəzur dəhlizinin açılması fikrindən dönmədi.
Azərbaycanı Naxçıvana birləşdirən marşrutun “Tramp yolu” yaxud bənzər formalarda adlandırılmasının heç bir fərqi yoxdur. Əldə olunan nəticə Azərbaycanın tələb etdiyi kimi, maneəsiz hərəkətin təmin olunduğu Zəngəzur dəhlizi layihəsinin reallığa çevrilməsidir.
Azərbaycanın diplomatik zəfəri
Azərbaycan savaş meydanında qalib gəlməyi bacardı. Ancaq bu son deyildi. Çünki qanla qazandığı nailiyyətləri diplomatiya masasında itirən dövlətlərə tarix boyu, elə günümüzdə də çox rast gəlinib. Məsələn, İsrail bu gün Qəzzada mühüm nailiyyətlər əldə edib, düşməni HƏMAS-ı faktiki olaraq məhv edib. Amma dünyanın nifrətini qazanandan sonra nə fayda…
Azərbaycan isə savaş meydanında qazandığı zəfəri diplomatiya masasında əldə etdiyi nailiyyətlərlə tamamlamağı bacardı.
Bütün bunlar isə İlham Əliyevin uğurlu siyasətinin məntiqi nəticələrdir. Məhz İlham Əliyev müzəffər Ali Baş Komandan kimi tarixi Zəfərimizin, böyük diplomat kimi isə tam qələbəmizin müəllifi oldu.
Müharibədə qalib gəlmiş İlham Əliyev dünən Ağ Evdə sülhü də qazandı…
Anar Tahirov, Bizim.Media-nın baş redaktoru
