Bakı. Trend:
Bu gün Azərbaycan Şimal-Cənub və Şərq-Qərb dəhlizlərininqovşağında yerləşdiyinə görə regional əlaqələrdə böyük rol oynayır.Bununla əlaqədar qeyd etmək istərdim ki, rəqəmsallaşma layihəsininhəyata keçirilməsi və ya TRACECA çərçivəsində nəzərdə tutulanplanların həyata keçirilməsi TRACECA marşrutları üzrə, o cümlədənAzərbaycan ərazisindən keçməklə həyata keçirilən yükdaşımalarınhəcminə müsbət təsir göstərəcək.
Bunu Avropa-Qafqaz-Asiya beynəlxalq nəqliyyat dəhlizinin(TRACECA) baş katibi Asset Asavbayev “Bakı Enerji Həftəsi”nin 30-cuyubiley tədbiri çərçivəsində Trend-ə müsahibəsində deyib.
O qeyd edib ki, TRACECA çərçivəsində bir sıra sazişlərinimzalanması təklif olunur.
"Xüsusilə, avtomobil nəqliyyatı ilə yüklərin daşınması üçünicazələrin sayının optimallaşdırılmasına yönəlmiş Vahid Tranzitİcazəsi haqqında Sazişlər təklif olunur. Bu birinci məqamdır.İkincisi rəqəmsallaşma ilə bağlıdır. Ölkələrin, o cümlədənAzərbaycanın səyləri sayəsində biz ilk dəfə olaraq elektronCIM/SMGS yük qaiməsinin mübadiləsini nümayiş etdirə və həyatakeçirə bildik. Bu bizə nə verəcək? Gələcəkdə, uzunmüddətliperspektivdə, bu sənədin həyata keçirilməsindən sonra bu, TRACECAmarşrutları üzrə yüklərin daşınma müddətini azaldacaq. Xüsusilə,bildiyiniz kimi, TRACECA marşrutuna dəmir yolu nəqliyyatı üçün həmgeniş, həm də darqabarit dəmir yolu xətləri daxildir. Müvafiqolaraq, konteynerlərin daşınması, dəmir yolu ilə yüklərindaşınması, istər konteynerlərdə, istərsə də vaqonlarda daşınarkən,müvafiq olaraq, yük qaiməsi göndərməlisiniz. Odur ki, vahid yükqaiməsinin, həm də rəqəmsal formatda istifadəsi yükdaşımalarınhəcmini artıracaq və sənədlərin sayını azaldacaq", - deyə obildirib.
A.Asavbayev qeyd edib ki, yaxın üç ildə Transxəzər marşrutu üzrədaşımaların həcminin 10 milyon tona çatdırılmasıplanlaşdırılır.
Baş katib bəzi statistik göstəricilərə də toxunub.
"Qeyd etmək vacibdir ki, TRACECA marşrutları üzrə yalnızTransxəzər hissəsində 2024-cü ildə 2023-cü illə müqayisədə 62 faizartım qeydə alınıb. Ümumiyyətlə, qeyd etmək istərdim ki, əgər2021-ci ildə Transxəzər marşrutu üzərindənQazaxıstan-Azərbaycan-Gürcüstan marşrutu üzrə yükdaşımaların həcmiötən ilin sonuna qədər 60 min ton təşkil edirdisə, 4,2 milyon tontəşkil edib ki, bu da səkkiz dəfədən çox artımdan xəbər verir.Yəni, bu templə biz bu artımın yaxın gələcəkdə də davam edəcəyiniplanlaşdırırıq. Yaxın üç ildə bu marşrut üzrə daşımaların həcminin10 milyon tona çatdırılması nəzərdə tutulur. Amma bunun üçün qeydetdiyim kimi, problemlərin həlli vacibdir", - deyə A.Asavbayevvurğulayıb.
Digər məsələ yeni keçid məntəqələrinin tikintisi, keçidməntəqələrinin potensialının inkişafıdır. O əlavə edib ki, buməsələ TRACECA üçün də prioritet məsələdir.
O qeyd edib ki, TRACECA çərçivəsində rəqəmsallaşma vəinstitusional baza üzərində iş aparılır.
"Yəni, biz təklif edirik ki, marşrutumuz üzrə daşımalarıasanlaşdıracaq sazişlər imzalansın. Məsələn, TRACECA İşçi Qrupuçərçivəsində bizim TRACECA marşrutu üzrə yükdaşımalarınrəqəmsallaşdırılmasına dair Sazişin hazırlanması layihəmiz var.Çünki indi bildiyiniz kimi, istər özəl sektor olsun, istər dövlətdəmir yolları olsun, hamısı informasiya mübadiləsinin vacibliyindəndanışırlar. Amma sənədlərin və ya məlumatların, məlumatlarınməlumat mübadiləsini həyata keçirmək üçün heç bir əsas yoxdur.İnstitusional baza lazımdır, razılaşma lazımdır. Ona görə də bizsaziş layihəsi hazırlamışıq və hazırda İşçi Qrup sazişin bumətninin təkmilləşdirilməsi üzərində işləyir. Bu sazişin qəbuludəmir yollarının, dəniz limanlarının və sair müxtəlifnümayəndələrinin danışdıqları bütün bu rəqəmsallaşmatəşəbbüslərinin həyata keçirilməsinə imkan verəcək", - deyə obildirib.
Baş katib mümkün problemlərdən də danışıb.
“Əlbəttə, Xəzər dənizində bərə probleminin həlli, limanlararasında fəaliyyət göstərməli olan gəmilərin sayının artırılması davacibdir, çünki əlverişsiz hava şəraiti ilə bağlı bizdə tez-teznövbələr yaranır, ona görə də növbələrlə bağlı problemi həll edəbilməyimiz üçün onların sayının artırılması vacibdir.
Digər məsələ yeni keçid məntəqələrinin tikintisi, keçidqabiliyyətinin inkişafıdır. Bu da TRACECA üçün də prioritetməsələdir", - deyə o bildirib.
A.Asavbayev qeyd edib ki, bütün bu layihələrin həyatakeçirilməsi üçün maliyyələşmə məsələsinin həlli vacibdir.
“Bu problemi həll etmək üçün 2025-ci ilin fevralında Tehrandakeçirilən TRACECA Hökumətlərarası Komissiyasının iclasında bizTRACECA Fondunun yaradılması ilə bağlı mühüm qərar qəbul etdik.TRACECA Fondu TRACECA marşrutları üzrə mühüm layihələrinmaliyyələşdirilməsi üçün vəsaitlərin toplanmasına imkan verəcək.Yəni, bu, TRASEKA dəhlizində ümumilikdə maliyyə problemlərininhəllinə imkan verəcək elə bir institusional əhəmiyyətli alətdir", -deyə o bildirib.
A.Asavbayevin sözlərinə görə, Aİ-nin təşəbbüsü ilə infrastrukturlayihələrinin dəstəklənməsinə təxminən 10 milyon avroayrılacaq.
Baş katib qeyd edib ki, beynəlxalq maliyyə institutlarınınTRACECA marşrutları üzrə, xüsusən də Transxəzər marşrutu üzrəlayihələrə marağı çox yüksəkdir.
"Son araşdırmalar, istər Dünya Bankının, istər Asiya İnkişafBankının, istərsə də Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankınınapardığı araşdırmalar göstərir ki, maraq böyükdür və yük axınınınistiqamətinin dəyişdirilməsi gözlənilir, eyni zamanda, bizimdəhlizə investisiyaların artırılması məsələsi də gündəmə gətirilir.Ona görə də demək istərdim ki, yalnız Mərkəzi Asiyanı bir-biri iləbirləşdirmək və Mərkəzi Asiyanı Avropa İttifaqı ilə birləşdirməkməqsədi ilə elan edilmiş Avropa İttifaqı təşəbbüsü çərçivəsində AİTRACECA ölkələrində və TRACECA marşrutu boyunca infrastrukturlayihələrinin dəstəklənməsi üçün 10 milyon avroya yaxın vəsaitayıracaq.
Ölkələr arasında çox mühüm birləşdirici rolu təmin edənAzərbaycanın rolunu xüsusilə qeyd etmək istərdim.
Azərbaycanın gördüyü işlər, yəni Ələt limanının, dəmir yoluhissələrinin müasirləşdirilməsi, tikinti və Naxçıvana çıxışistiqamətində nəhəng işlərin görülməsi, yəni Naxçıvanla əlaqə vədaha da Türkiyə ilə əlaqə, bütün bunlar Orta Dəhlizin inkişafınaçox müsbət təsir göstərəcək. Gözlədiyimiz artımı nəzərə alaraq,əlbəttə ki, bütün bu layihələrin birgə həyata keçirilməsi vacibdirki, sabah biz TRACECA dəhlizinə, Orta Dəhliz adlandırdığımızTransxəzər dəhlizinə yönləndiriləcək yük axınını idarə edə biləkki, bu dəhlizin rolu ildən-ilə daha da artsın", - deyə obildirib.
