Albinizm haqqında Maarifləndirmə Günüdür
Dünyada qəribə hallar çoxdur - bəzən qaşları, saçları tamamilə ağ olan insanlar diqqəti cəlb edir. İnsanların onları diqqətlə izləmələrindən, baxmalarından narahat olanları da var. Bəzən belə insanların kompleksli olduğu iddia edilir - ancaq onlar da hər kəs kimi normal insanlardır. Sadəcə, dərilərinin rəngi ilə fərqlənirlər. Söhbət hələ qədim dönəmlərdə “Tanrı adamlar” adlandırılan albinoslardan gedir. Belə insanlara “fosfor adamlar” da deyilir.
Albinosların bəzisi düşünür ki, tanrı onları bu cür yaratmaqla yalnız bir piqmenti-melanini deyil, bütün azadlıqlarını alıb. Albinizm dəridə piqmentin anadangəlmə yoxluğudur və genetik xəstəlikdir. Belə insanlarda piqmentlər inkişaf etmədiyi üçün onların rəngi ağ olur. Albinizm insan dərisində, saçlarda və gözlərdə həmin hissələrin normal rəngini verən boya maddəsinin irsi olaraq yoxluğudur. Xəstəlik 3 cür olur: bütün bədəni əhatə edən albinizm, göz albinizmi və dəri albinizmi. Albinosların sümüklərinin tərkibində fosforun miqdarının həddən çox olması onları adi insanlardan fərqləndirən başlıca cəhətlərdən biridir.
Gizli daşıyıcılar...
Albinoslar Günəşi heç sevmirlər. Çünki dəriləri Günəşə qarşı çox həssasdır. Onlar özlərini Günəş şüalarından qorumalıdırlar, əks təqdirdə dəri xərçənginə tutulmaq riskləri çox yüksəkdir. Genetiklərin araşdırmalarına görə, insanlarda albinizm geni, əslində, nadir deyil, sadəcə, çox vaxt bu gen aktiv olmur. Təxminən hər 70 min nəfərdən birinin onun gizli daşıyıcısı olduğu təxmin edilir.
Albinosların övladı mütləq albinos olur?
Mütəxəssislər albinizmdən əziyyət çəkənlərin övladlarının da böyük ehtimalla albinos olacağını bildirirlər. Ancaq bunu dəqiq demək olmaz. Çünki xəstəliyin özünün qanunları var. İrsi xəstəlik olduğu üçün dəqiq diaqnoz qoymaq mümkün deyil.
Hər 20 min nəfərdən biri...
Statistikaya görə, dünya əhalisinin təqribən 1 faizi albinosdur. Bəzi Afrika ölkələrində cadugərlər albinosları öldürüb onların bədən üzvlərini kəsərək uğurgətirici amulet kimi satırlar. Hər il onlarla albinos öldürülür. Xüsusilə Tanzaniyada cadugərlər albinosların saç, qol, ayaq və qan kimi bədənlərindən alınan parçaları, insanları zəngin edəcəyi qarşıya qoyulan bir iksir istehsalında istifadə edirlər. Bu baxımdan bir çox ölkələrdə albinoslar hüquqlarını müdafiə etmək üçün öz təşkilatlarını yaradıblar.
Albinizmin müalicəsi...
Hələ ki, tibbdə xəstəliyin tam müalicəsi yoxdur. Lakin araşdırmalara görə, genetika üzərində çalışan mütəxəssislər tərəfindən xəstəliyin tam müalicə edilməsinin yeganə yolu albinizmi yaradan xromosomun tapılması və idarə edilməsidir. Nə vaxtsa xromosomların idarəsi mümkün olsa, tam müalicə də tapıla bilər.
Artıq 11 ildir ki, iyunun 13-ü Beynəlxalq Albinizm haqqında Maarifləndirmə Günü kimi qeyd edilir. Bu tarix 2014-cü il dekabrın 18-də BMT-nin Baş Assambleyası tərəfindən təsis olunub. Ölkəmizdə də albinizm hər 20 min insandan birində aşkarlanır.
Yeganə BAYRAMOVA
