Mövzu ilə bağlı politoloq Tural İsmayılov Olaylar.az-a açıqlamasında qeyd edib ki, bu təşəbbüs TDT ölkələrinin operativ cavab qabiliyyətini artıracaq:
"Türk Dövlətləri Təşkilatının (TDT) 2023-cü ilin martında Ankarada keçirilən Zirvə görüşündə Mülki Müdafiə Mexanizminin yaradılması qərarı regionda kollektiv təhlükəsizlik və həmrəylik baxımından mühüm addımdır. Türkiyədə baş vermiş zəlzələlərdən sonra aktuallaşan bu təşəbbüs təbii və texnogen fəlakətlərə qarşı üzv ölkələrin operativ və koordinasiyalı cavab mexanizmlərini formalaşdırmağı hədəfləyir. Mexanizm TDT ölkələrinin fövqəladə hallar idarəetmə qurumları arasında məlumat mübadiləsini, birgə təlimləri və resurs paylaşımını təmin edərək regional sabitliyə töhfə verəcək. Bu, xüsusilə iqlim dəyişikliyi və geosiyasi gərginliklər fonunda regionun dayanıqlığını artıran strateji bir addımdır. Türkiyə Prezidenti Rəcəb Tayyib Ərdoğanın vurğuladığı kimi, mexanizm üzv dövlətlər arasında həmrəyliyi dərinləşdirərək TDT-nin beynəlxalq aləmdəki nüfuzunu gücləndirir.
Mülki Müdafiə Mexanizmi regionda birgə fəaliyyət potensialını genişləndirərək, fövqəladə vəziyyətlərdə resursların effektiv istifadəsinə imkan yaradır. Məsələn, Türkiyənin zəlzələ təcrübəsi və Azərbaycanın mina təmizləmə sahəsindəki bacarıqları digər üzvlərlə paylaşılarsa regionun böhranlara hazırlığı artacaq. Bundan əlavə, mexanizm TDT-nin xarici tərəfdaşlarla, xüsusilə BMT və digər humanitar təşkilatlarla əməkdaşlığını dərinləşdirə bilər. Bu, regionun qlobal təhlükəsizlik arxitekturasında daha aktiv rol oynamasına şərait yaradar. Lakin mexanizmin effektivliyi üzv ölkələrin siyasi iradəsindən, maliyyə resurslarından və institusional sinerjidən asılı olacaq. TDT-nin Mülki Müdafiə Mexanizminin NATO-ya bənzər funksional əməkdaşlıq modelinə keçid üçün ilk addım olub-olmaması məsələsi isə daha mürəkkəbdir. NATO hərbi ittifaq kimi fəaliyyət göstərir və kollektiv müdafiə prinsipinə əsaslanır, TDT isə daha çox iqtisadi, mədəni və humanitar əməkdaşlığa fokuslanıb. Mülki Müdafiə Mexanizmi hərbi əməkdaşlıqdan çox, mülki təhlükəsizlik və böhran idarəetməsinə yönəlib, bu da NATO-nun hərbi-strateji modelindən fərqlənir. Bununla belə, mexanizm TDT daxilində institusional əməkdaşlıq və koordinasiya təcrübəsini artıraraq gələcəkdə daha dərin təhlükəsizlik əməkdaşlığına zəmin yarada bilər. Məsələn, birgə təlimlər və resurs paylaşımı hərbi təhlükəsizlik sahəsində də tətbiq oluna bilər.
Nəticədə, Mülki Müdafiə Mexanizmi TDT-nin regional təhlükəsizlikdə rolunu gücləndirən mühüm təşəbbüsdür, lakin NATO-ya bənzər modelə keçid üçün daha geniş geosiyasi konsensus və hərbi əməkdaşlıq mexanizmləri tələb olunur. Bu mexanizm TDT-nin özünəməxsus regional əməkdaşlıq modelini formalaşdırmaqda ilk addım kimi qiymətləndirilə bilər".
Zeynəb Mustafazadə
