İsrailin İrana qəfil hücumunun aydın məqsədi var: “Tehranın nüvə proqramını pozmaq və onun nüvə silahı yaratmaq üçün lazım olan vaxtı uzatmaq”. Lakin hücumların miqyası, İsrailin seçdiyi hədəflər və siyasətçilərin öz sözləri daha uzaq bir hədəfə işarə edir: “Rejimi devirmək”.
Ekspertlər dünən səhər saatlarında hücumların təkcə İranın nüvə obyektlərini və raket fabriklərini deyil, həm də ölkənin hərbi komandanlıq zəncirinin əsas fiqurlarını və nüvə alimlərini hədəf aldığını bildiriblər. Hücumların İrana həm ölkə daxilində, həm də onun regiondakı müttəfiqləri arasında etimadı sarsıtmaq məqsədi daşıdığı və bunun İran hökumətində sabitliyi poza biləcəyi bildirilir.
“İsrailin bu hücuma başlamasının səbəblərindən biri onların rejim dəyişikliyini görməyə ümid etmələridir. Onlar İran xalqının ayağa qalxmasını görmək istəyirlər”, – ABŞ-ın sabiq prezident Corc Buşun keçmiş yüksək vəzifəli məmuru və hazırda Vaşinqtonun Yaxın Şərq Siyasəti İnstitutunda çalışan Maykl Sinq “Reuters” agentliyinə deyib. Sinq bildirib ki, tətillərin ilk raundunda məhdud mülki ölümlər daha geniş hədəfə işarə edir.
İsrail döyüş təyyarələri İranın nüvə obyektlərini və hava hücumundan müdafiə sistemlərini bombalamağa başlayandan qısa müddət sonra İsrailin baş naziri Benyamin Netanyahu birbaşa videomüraciətində İran xalqına müraciət edib: “50 ilə yaxındır sizə zülm edən rejim ölkəmizi, İsrail dövlətini məhv etməklə hədələyir”.
Netanyahu bildirib ki, İsrailin məqsədi İranın nüvə və ballistik raket fəaliyyətinin yaratdığı təhlükəni aradan qaldırmaqdır. “Məqsədimizə çatırıq və eyni zamanda sizin azadlığınıza yol açırıq. Rejim onu nəyin vurduğunu və nəyin vuracağını bilmir. Heç vaxt bu qədər zəif olmayıb. Bu, ayağa qalxıb səsinizi eşitmək şansınızdır”.
Lakin İsrailin misli görünməmiş hücumunun vurduğu zərərə baxmayaraq, İsrailə qarşı onilliklər davam edən düşmənçilik, sadiq təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən dəstəklənən Tehranda möhkəmlənmiş dini rəhbərliyi devirmək üçün kifayət qədər xalq dəstəyinin səfərbər oluna biləcəyi ilə bağlı suallar doğurur.
Sinq qeyd edib ki, İranda müxalifəti birləşdirmək üçün hansı şərtlərin lazım olacağını heç kim bilmir.
Dünənki zərbə İsrailin uzunmüddətli əməliyyat kimi təsvir etdiyi əməliyyatın ilk mərhələsi idi. Ekspertlər hesab edirlər ki, İsrail təkbaşına İranın nüvə proqramını aradan qaldırmaq gücünə malik olmasa belə, Tehranın nüvə bombasına doğru yürüşünü təxirə salmaq üçün İranın əsas nüvə infrastrukturunu hədəf almağa davam edəcək.
İran nüvə proqramının yalnız mülki məqsədlər üçün olduğunu deyir. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi (MAQATE) ötən həftə Tehranın Nüvə Silahlarının Yayılmaması Müqaviləsindən irəli gələn öhdəliklərini pozduğu qənaətinə gəlib.
İsrailin ilkin zərbələri nəticəsində hərbi və elmi müəssisələrdə yüksək vəzifəli şəxslər həlak olub, İranın hava hücumundan müdafiə sisteminin böyük hissələri məhv edilib və Natanz Nüvə Fabrikində yerüstü uranın zənginləşdirilməsi obyektinə zərbələr endirilib.
“Reuters”in verdiyi məlumata görə, İsrailin Vaşinqtondakı səfirliyinin bəyanatında deyilir: “Demokratik bir dövlət olaraq İsrail hesab edir ki, hər bir ölkənin xalqı öz milli siyasətlərini formalaşdırmaq və öz hökumətlərini seçməkdən asılıdır... İranın gələcəyini ancaq İran xalqı müəyyən edə bilər.
Məqsəd nüvə proqramına son qoymaqdırmı?
İsrailin İranın nüvə obyektlərini ləğv etmək üçün hələ çox yolu var. Hərbi analitiklər deyirlər ki, İranın hər tərəfinə səpələnmiş yaxşı möhkəmləndirilmiş obyektləri tamamilə zərərsizləşdirmək mümkün olmaya bilər.
İsrail hökuməti xəbərdarlıq edib ki, İranın nüvə proqramı hərbi əməliyyatlarla tamamilə məhv edilə bilməz. İsrailin milli təhlükəsizlik müşaviri Tzaçi Haneqbi televiziya kanalında deyib.
Nüvə proqramını hərbi yolla məhv etmək olmaz. Bununla belə, hərbi əməliyyat nüvə proqramının qarşısını almaq üçün ABŞ-la razılaşmaya şərait yarada bilər.
İsrail kəşfiyyat agentliyi “MOSSAD”ın keçmiş baş analitiki və hazırda İsrail Milli Təhlükəsizlik Tədqiqatları İnstitutunun (INSS) tədqiqatçısı Sima Şayn, “İsrail ABŞ-ın müdaxiləsi olmadan nüvə layihəsini təkbaşına aradan qaldıra bilməyəcək”, – deyib.
Tehranın nüvə proqramını pozmaq İsrailin marağında olsa da, rejimi sarsıtmaq ümidi İsrailin niyə İranın bəzi yüksək səviyyəli hərbi xadimlərini təqib etdiyini izah edə bilər ki, bu da İranın təhlükəsizlik strukturunu çaşqınlıq və xaosa sürükləyə bilər.
“Bu insanlar çox vacib idi; onların işlərində çox biliyi və böyük təcrübəsi var idi və onlar rejimin sabitliyi, xüsusən də təhlükəsizlik sabitliyi üçün çox vacib idilər. İdeal bir dünyada İsrail rejimin dəyişməsini görməyə üstünlük verir, buna heç bir şübhə yoxdur”, – Şayn deyib.
Lakin hazırda “Atlantic Council” analitik mərkəzində çalışan Yaxın Şərq üzrə milli kəşfiyyat zabitinin keçmiş müavini Conatan Panikoff belə bir dəyişikliyin riskli ola biləcəyini söyləyib.
Çünki İsrail İran hökumətini devirməyə müvəffəq olsa, onu əvəz edəcək yeni administrasiyanın İsraillə qarşıdurmada daha döyüşkən olmayacağına zəmanət yoxdur.
“İsraildə bir çoxları illərdir ki, İranda rejim dəyişikliyinin yeni və daha yaxşı gün açacağını, bunun indiki teokratik rejimdən daha pis olmayacağını israr edir... Amma tarix bizə deyir ki, bu, həmişə daha pis ola bilər”, – Panikoff bildirib.
ABŞ Prezidenti Donald Trampın administrasiyası İsrailin zərbələrinə icazə verib və müttəfiqinə cavab olaraq İran tərəfindən atılan raket zərbələrini dəf etməyə kömək edib, lakin Tehranda rejim dəyişikliyinə çalışdığına dair heç bir işarə verməyib.
Nə Ağ Ev, nə də İranın Nyu-Yorkdakı BMT-dəki missiyası şərh tələblərinə hələ cavab verməyib.
