Yeni araşdırmaya görə, okeanların turşulaşması Yer kürəsinin sağlamlığının kritik göstəricilərindən biri hesab olunur. Yeni araşdırmaya görə, okeanlar bununla bağlı təhlükəli həddi keçmək üzrədir və bəzi bölgələrdə bu həddi artıq keçib.
***
ABŞ və Böyük Britaniya alimləri tərəfindən aparılan araşdırmada “okeanların turşulaşmanın planetar həddi” kimi qəbul edilən kriteriya qiymətləndirilib. Bu hədd dəniz suyunda araqonitin orta doyma səviyyəsinin 20 faiz azalması kimi müəyyən edilir. Araqonit, bir çox dəniz canlısı tərəfindən qabıq və skelet istehsalında istifadə edilən kalsium karbonatın bir formasıdır.
Alimlər kompüter modellərini ən son sahə ölçmələri ilə birləşdirən təhlillərində dünya okeanlarının bu həddə çox yaxın olduğunu və ya bəzi yerlərdə onu tamamilə keçdiyini aşkar ediblər. Dərin sularda bu həddin 60 faiz keçdiyi, yerüstü sularda isə 40 faiz təhlükəli həddə çatdığı müəyyən edilib.
Tədqiqat qrupu, araqonit doymasında yüzdə 10 azalmanın belə ciddi təsirlərə səbəb olduğunu və bu nisbətin planetar həddi kimi qəbul edilməli olduğunu iddia edir. Bildirilir ki, okeanlar əslində bu kritik həddi 2000-ci illərin əvvəllərində keçib.
***
İngiltərədəki Plimut Dəniz Laboratoriyasından bioloji okeanoloq Helen Findlay deyir ki, yerüstü sularda ən böyük dəyişikliklər qütb bölgələrində müşahidə edilir, dərin sularda isə vəziyyət qütblər ətrafındakı ərazilərdə, Amerikanın qərb sahillərində və ekvatorun yaxınlığındakı “yuxarı qalxma zonalarında” daha ciddidir.
Okeanın turşulaşması birbaşa görünməsə də, dəniz həyatı üçün böyük dağıntılara səbəb olur. Mərcan qayalarını məhv edir, dənizi qabıq əmələ gətirən canlılar üçün yaşayışı yararsız edir və bir çox başqa növlərin zəifləməsinə və ya ölməsinə səbəb olur. Bu təsirlər zəncirvari reaksiya ilə bütün ekosistemə təsir edərək pozulmalara səbəb olur.
***
Turşulaşmanın əsas səbəbi atmosferdəki karbon qazının okeanlar tərəfindən udulması və onların su ilə reaksiyasıdır. İstixana qazı tullantıları artdıqca okeanlar daha turşulu olur.
“Okean həyatının böyük əksəriyyəti təkcə səthdə yaşamır. Dərin sularda yaşayan bir çox bitki və heyvan var. Bu ərazilərdə baş verən əsas dəyişikliklər, turşulaşmanın düşündüyümüzdən daha ağır nəticələrə səbəb ola biləcəyini göstərir” deyən Findlay dərin dəniz mərcanları kimi həyati əhəmiyyətli yaşayış yerlərinin təhlükə altında olduğunu vurğuladı.
Alimlər tərəfindən razılaşdırılmış planet doqquz sərhədindən biri olan okeanların turşulaşması bu araşdırma ilə aşılan yeddinci sərhəddir. Bu vəziyyət Yerin ekosistem sağlamlığı baxımından nə qədər kritik olduğunu göstərir.
Tədqiqatçılar xüsusilə turşulaşmaya ən həssas olan bölgələrdə təcili tədbirlərin görülməsini və hələ çox təsirlənməmiş bölgələr üçün qoruyucu tədbirlərin işlənib hazırlanmasını tövsiyə edirlər.
