BAKI, 17 iyun. TELEQRAF
Havaların isinməsiylə zəhərlənmələr də artmaqdadır.
Zəhərlənmələrin əsas səbəbləri, əlamətləri nələrdir? Yay aylarında daha çox hansı qida məhsulları ilə zəhərlənmələrə rast gəlinir? Zəhərlənmə zamanı necə müdaxilə edilməlidir? Hansı yaş qrupları riskli hesab edilir?
Teleqraf İnformasiya Agentliyi mövzu ilə bağlı ətraflı araşdırma hazırlayıb.
Bir ayda 103 nəfər zəhərlənib
Kliniki Tibbi Mərkəzdən mövzu ilə bağlı sualımıza cavab olaraq bildirildi ki, ötən ay Toksikologiya şöbəsinə zəhərlənmə səbəbi ilə 103 nəfər qəbul edilib.
Şöbəyə qəbul edilən xəstələrdən 38 nəfər dərmandan, 30 nəfər sirkə turşusundan, 2-si spirtli içkidən, 8-i ilan sancmasından zəhərlənən şəxslərdir.
Həmçinin onlardan 1 nəfər dəm qazından, 14 nəfər allergik reaksiyadan, 4 nəfər botulizmdən, 2 nəfər fosfor üzvi birləşmələrdən, 4 nəfər yabanı bitkilərdən zəhərlənmə səbəbi ilə şöbəyə yerləşdirilib.
Həkimlərin səylərinə baxmayaraq, zəhərlənən şəxslərdən 4-ü (3 kişi cinsli, 1 qadın cinsli) dünyasını dəyişib. Ölüm halları sirkə turşusu və dərman zəhərlənmələrindən qeydə alınıb.
May-iyun ayları ərzində Kliniki Tibbi Mərkəzin Toksikologiya şöbəsinə qarpızdan zəhərlənmə diaqnozu ilə 8 nəfər müraciət edib. Hər birinə ilkin tibbi yardım göstərilib, ölüm halı qeydə alınmayıb.
İsti havalarda zəhərlənmələrin artmasına səbəb nədir?
Səhiyyə Nazirliyinin mütəxəssis-eksperti, infeksionist Təyyar Eyvazov mövzu ilə bağlı sualımıza cavabında qeyd etdi ki, isti havalarda bakteriyaların sürətlə inkişafı zəhərlənmələrin sayını artırır:
“Bakteriyalar ətraf mühitin hər yerində mövcuddur: torpaqda, havada, suda insanların və heyvanların orqanizimində. Bu mikroorqanizmlər isti yay aylarında daha sürətlə inkişaf edir. Qida bakteriyalarının əksəriyyəti 32-43 °C arasındakı temperaturda çox sürətlə böyüyür. Bakterialar da inkişaf etmək üçün rütubətə ehtiyac duyur və yay havası tez-tez isti və rütubətli olur. Zərərli bakteriyalar qidada tez bir zamanda çoxalır. Mikroorqanizmlərin həyat-fəaliyyəti nəticəsində toksinlər ifraz olunur bakterial toksinlər insan orqanizminə düşdükdə xəstəlik əlamətləri törədir. Bu baş verdikdə, o yeməyi yeyən şəxs xəstələnə bilər”, infeksionist bildirdi.
Qida mühəndisi, sağlam qidalanma mütəxəssisi Fərid Səfərov da yay aylarında qida zəhərlənməsinin artması hallarının bakteriyaların sürətlə çoxalması ilə əlaqəli olduğunu vurğulayır. Onun sözlərinə görə, 25–45°C temperatur aralığı, xüsusən də 37°C civarında, bakteriyalar üçün "ideal çoxalma temperaturudur".
“Soyuq saxlanmalı məhsullar (ət, süd məhsulları, hazır salatlar) transport və satış zamanı isti şəraitdə saxlanıldıqda risk artır. Soyuducunun temperaturu 4°C-dən yuxarı qalxarsa, bakteriyalar aktivləşir. Eləcə də, çöldə uzun müddət saxlanan və ya yeyilən qidalar. Pikniklərdə, toyda, açıq havada təşkil edilən süfrələrdə saatlarla kənarda qalan yeməklər sürətlə xarab olur. Xüsusilə mayonezli salatlar, kremli şirniyyatlar və çiy qidalar bu baxımdan çox risklidir”.
Yayın riskli məhsulları: göbələk, qarpız, yemiş, pomidor, xiyar turşusu
Bəs yay aylarında hansı qida maddələri xüsusi təhlükəli hesab edilə bilər?
Klinik Tibbi Mərkəzin toksikologiya şöbəsinin müdiri, professor Azər Maqsudov sualımıza cavab olaraq deyir ki, isti havalarda göbələk, qarpız, yemiş, pomidor və xiyar turşusu kimi konservləşdirilmiş qida məhsulları risk qrupuna aiddir:
“Mövsümlə bağlı göbələk zəhərlənmələri xüsusi yer tutur. Bu göbələklər əsasən, bazarlarda və yolqırağı satılır. Bundan başqa qarpız və yemiş zəhərlənmələrini qeyd etmək olar.
Qarpızın mövsümi açılmayıb, amma market və bazarlarda qarpız satışı var. Əhalini diqqətli olmağa çağırıram. Çünki hazırda satılan qarpızlar nitratlar, nitritlərlə zəngindir və bu da zəhərlənmələrə səbəb olur. Qarpız seçəndə çox böyük ölçülərdə qarpız alınmamalıdır. Kəsəndə baxmaq lazımdır ki, qoxu varmı? Soyuducuda da saxlamaq olmaz. Kəsəndən sonra istifadə etmək lazımdır. Soyuduca bir gecə də qalsa, səhəri gün infeksiyalaşmış qida məhsuluna çevrilə bilər.
Konservləşdirilmiş qida məhsulları, əsasən, pomidor, xiyar turşuları da yayda zəhərlənmələrə səbəb ola bilir. Ev şəraitində düzgün rejimdə saxlanılmayanda botulizm deyilən ağır qida infeksiyasına səbəb olur. Kütləvi şəkildə də rast gəlinir. Botulotoksin tərkibli bu qidalar həyat üçün təhlükəli zəhərlənmələrə səbəb ola bilir”.
Qida mühəndisi Fərid Səfərovun fikrincə isə ən çox təhlükə yaradan qidalar süd və süd məhsulları, ət və toyuq məhsulları, balıq və dəniz məhsulları, mayonezli və yumurtalı salatlar, kremlə və süd ilə hazırlanan şirniyyatlar, küçə yeməkləridir.
Zəhərlənmələrin ilkin əlamətləri nələrdir?
Bu sualımıza da Azər Maqsudov cavab verir. Onun sözlərinə görə, qarpızla zəhərlənmənin əsas əlamətləri mədə ağrıları, köp, diskamfort, tək-tək hallarda ürəkbulanma, qusma, başgicəllənmə, halsızlıq, bədən hərarətinin qalxmasıdır. Həkimə müraciət edilməsə, bu əlamətlər getdikcə artır və xəstə huşunu itirə bilir. Ona görə də, şikayətlər olarsa, ev şəraitində hansısa tədbirlər görmək olmaz, dərhal həkimə müraciət edilməlidir. Həkim nəzarəti altında müalicə edilməlidir.
Toksikologiya şöbəsinin müdiri qeyd edir ki, uşaqlar və yaşlı şəxslər bu cür vəziyyətlərə daha həssasdır və bu yaş qrupunda klinik simptomlar daha tez və ağır formada inişaf edir. Bu şəxslərdə zəhərlənmələr zamanı daha tez həkimə müraciət edilməlidir.
İnfeksionist Təyyar Eyvazov isə qida zəhərlənmələrin ümumi əlamətlərini sadaladı:
“Qida zəhərlənmələri zamanı insanlarda ürəkbulanma, qusma, ishal, mədə və bağırsaq nahiyyəsində tutma şəkilli ağrılar əmələ gəlir, bədən hərarəti yüksəlir, baş ağrısı, ümumi zəiflik, halsızlıq və s. əmələ gəlir. Adətən belə hallara qrup şəklində rast gəlir ki, bu da diaqnozu düzgün müəyyən etməyə imkan verir. Belə hallar olarsa mütləq həkimə müraciət etmək lazımdır. Bütün yaş qrupları qida zəhərlənməsinə həssasdır, lakin kiçik yaşlı uşaqlar, ahıl insanlar və ağır xroniki xəstəlikləri olan şəxslər bu halları daha pis keçirir, bəzən fəsadlaşma baş verir”, - infeksionist qeyd etdi.
Qatıq, ayran, dondurma kimi məhsulları küçədən almayın
Zəhərlənmələrin qarşısını almaq üçün nələrə diqqət etmək lazımdır?
Sağlam qidalanma mütəxəssisi Fərid Səfərov qeyd edir ki, bunun üçün soyuq zənciri qorumaq lazımdır. Onun sözlərinə görə, yemək otaq temperaturunda 2 saatdan çox qalmamalıdır, təzə bişmiş yeməyi tez soyudub, soyuducuya qoymaq, əlləri tez-tez yumaq lazımdır. Qatıq, ayran, dondurma və digər tez xarab olan məhsulları küçədən almaq olmaz və təkrar qızdırılan yeməklərdən ehtiyatlı olmaq lazımdır.
