Pişiklər və böyük ağ köpəkbalıqlarının gözlənilmədən ortaq bir xüsusiyyəti ortaya çıxıb.
Ölkə.az-ın məlumatına görə, tədqiqatçılar aşkar ediblər ki, bir-birindən fərqli görünən bu heyvanların ortaq cəhətləri var - onların gözləri qaranlıqda parlayır. Üstəlik, yeni araşdırmalar bunun əslində eyni səbəbdən baş verdiyini göstərir.
Əlinizdə fənərlə okeanın ən dərin, ən qaranlıq hissəsində üzsəniz və böyük bir ağ köpəkbalığı ilə qarşılaşsanız, onun gözlərinin parıldadığını görəcəksiniz. Böyük ağ köpəkbalıqlarının qaranlıqda insanlardan 10 dəfə daha yaxşı görə bildiyinə inanılır. Yeni araşdırmada alimlər bu qorxulu parıltının köpəkbalıqlarının gözlərinin maraqlı bir xüsusiyyətini üzə çıxardığını və bunun ev pişiklərinin gözlərinin parıldamasına səbəb olan eyni mexanizmdən qaynaqlandığını bildirirlər.
Sözgedən sirr “tapetum lucidum” adlanan bir struktura əsaslanır — bu, latınca “parlaq təbəqə” deməkdir. Bu təbəqə torlu qişanın (retina) arxasında yerləşir və işığı əks etdirən bir “batut” kimi fəaliyyət göstərir: torlu qişadan keçən zəif işığı geri əks etdirərək fotoreseptor hüceyrələrə ikinci dəfə işığı tutmaq imkanı verir.
Tapetum lucidum effekti belə gözə sahib olanlara inanılmaz gecə görmə qabiliyyəti bəxş edir. Maraqlıdır ki, bu xüsusiyyət müxtəlif növ heyvanlarda müşahidə olunur və bu səbəbdən də həm böyük ağ köpəkbalıqları kimi heyrətamiz yırtıcılarda, həm də evlərimizdə bizimlə yaşayan pişiklərdə olması təəccüblü deyil.
Məlumdur ki, böyük ağ köpəkbalıqları (Carcharodon carcharias) əsasən sübh və günbatan vaxtı ova çıxırlar — bu zaman sualtı işıq səviyyəsi az olur. Bu vaxt ov üçün əlverişlidir, çünki bu zaman ov heyvanları yırtıcını görməkdə çətinlik çəkir. Bununla belə, zəif işıq yırtıcının da görmə imkanlarını məhdudlaşdıra bilərdi, lakin böyük ağ köpəkbalıqları bu problemi təkamül yolu ilə həll ediblər. Alimlərin fikrincə, onların gecə görmə qabiliyyəti insanlarınkından 10 dəfə güclüdür.
Onların tapetum lucidum-u guanin kristallarından ibarətdir. Bu isə qədim bir xüsusiyyət hesab olunur: dərin suda yaşayan balıqlar bu kristallar vasitəsilə işığı müxtəlif yollarla idarə ediblər. Məsələn, pişiklərin tapetum lucidum-u riboflavin-sink kristallarından təşkil olunub və bu onlara gecə, Ay işığında ov edərkən torpaqda görmə imkanı verir.
Alimlər hesab edirlər ki, köpəkbalıqları və pişiklərin göz quruluşundakı bu oxşarlıq konvergent təkamülün nümunəsidir — bu zaman bir-biri ilə qohum olmayan iki heyvan qrupu eyni problemi eyni yolla həll edir. Bəs bu inkişafın arxasındakı hərəkətverici qüvvə nə olub? Alimlər düşünürlər ki, bu, çox güman ki, aşağı işıq şəraiti olub. Nəticədə isə zəif işığı fotoreseptorlara geri əks etdirən kristal təbəqə yaranıb ki, bu da heyvanların ətraf mühiti daha yaxşı görməsinə imkan verir.
Lakin bu inanılmaz gecə görməsi müəyyən mənfi cəhətlərlə müşayiət olunur. Belə ki, böyük ağ köpəkbalığının görməsi daha bulanıq sayılır, pişiklər isə bu xüsusiyyətə görə parlaq işıqda daha pis görürlər — bu da təbii ki, bir növ kompromis hesab olunur.
Həmidə İbrahimova
