Ajans.az "Science News"a istinadən xəbər verir ki, həmin zülallar T hüceyrələrinin melanoma hüceyrələrini hədəf almaq və məhv etmək qabiliyyətini artırır. Melanoma hüceyrələri (qırmızı) xərçəngə hədəf olan AI tərəfindən hazırlanmış zülalları daxil etmək üçün genetik olaraq hazırlanmış insan immun hüceyrələri ilə müalicə edildikdən sonra parçalanır və ölür. Alimlər süni intellektdən istifadə edərək xərçənglə mübarizə aparan immun hüceyrələri üçün “GPS” yaratdılar. Tədqiqatçıların iyulun 24-də “Science” jurnalında verdiyi məlumata görə, bu, hüceyrələrin xərçəngə tutulmasına kömək edən molekulyar naviqasiya sistemidir, məsələn, Google Xəritələr səyahətçiləri yeni ünvana istiqamətləndirir. Özündə sistem süni intellekt tərəfindən xüsusi olaraq hazırlanmış kiçik zülallara əsaslanır. Linqbidəki Danimarka Texniki Universitetinin tibbi biotexnoloqu Timothy Jenkins deyir ki, immunoterapiyanın bir forması olan yanaşma konsepsiyaya uyğundur. Lakin onun komandasının son məqsədi həkimlərin xərçəngi müalicə etmək üçün istifadə edə biləcəyi yeni müalicə üsullarını inkişaf etdirməkdir. Sietldəki Fred Hutch Xərçəng Mərkəzində immunoterapiya üzrə tədqiqatçı Stenli Riddell deyir: “Bu, həyəcanverici bir irəliləyişdir. İş hələ ilkin mərhələdə olsa da, süni intellekt sintetik zülal dizaynı üçün öz gücünü nümayiş etdirir. Bu cür modellər xərçəngdən kənara çıxacaq müxtəlif xəstəliklər üçün tamamilə yeni bir müalicə sinfi yarada bilər". Bu ilin əvvəlində, əslində, Jenkins və həmkarları tibbin fərqli bir sahəsində bənzər bir AI irəliləyişini bildirmişdilər: süni intellektlə hazırlanmış zülallar ilan sancmalarına qarşı təkmilləşmiş antidotlar yaratma ehtimalı. İndi tədqiqatçılar süni intellekt sistemlərini yeni bir istiqamətə yönəldiblər: Xərçəng. Komanda T hüceyrələri adlanan immun hüceyrələrin xərçəng axtarma potensialını artırmaq üçün yollar axtarırdı. T hüceyrələri xərçənglə təkbaşına mübarizə apara bilər, lakin bəzən xəstəlik hüceyrələrini tanımaqda çətinlik çəkirlər. Jenkinsin komandası T hüceyrələrini genetik olaraq onların səthində kiçik xüsusi zülalları daşımaq üçün düzəltdi. Bu zülallar GPS rolunu oynayır və T hüceyrələrini xərçəng hədəfinə aparır. İş CAR T-hüceyrə terapiyası və TCR terapiyası kimi digər immunoterapiya üsullarını özündə əks etdirir ki, bu da immun hüceyrələrin xərçəng əleyhinə müqavimətini artırmağa çalışır. Xüsusi zülalları dizayn etmək üçün tədqiqatçılar süni intellekt alətlərinin üçlüyünə etibar etdilər. Əvvəlcə qrup xərçəng hədəfinin strukturunu RFdiffusion adlı generativ AI modelinə daxil etdi. Bu model, məlum zülal strukturları və onların amin turşusu ardıcıllığı, fərdi zülallara qatlanan tikinti bloklarının telləri üzərində öyrədilmişdi. RFdiffusion, bir açarın kilidə uyğun olduğu kimi hədəfə uyğun protein formalarını təklif etdi. İkinci  süni intellekt modeli isə 3 ölçülü strukturlara qatlandıqda, ehtimal ki, təklif olunan formaları meydana gətirəcək amin turşuları sətirlərini təklif etdi. Jenkins və onun həmkarları daha sonra on minlərlə protein dizaynını nəzərdən keçirdilər və bütün işləri yoxlayan üçüncü AI modelinin köməyi ilə dizaynları laboratoriyada sınaqdan keçirdikləri 44 varianta qədər daraltdılar. Biri qalib kimi görünürdü. Laboratoriya təcrübələrində, səthində süni intellektlə hazırlanmış zülalın olması üçün hazırlanmış insan T hüceyrələri melanoma hüceyrələrini sürətlə öldürə və xərçəngin böyüməsinin qarşısını ala bilər. Komandanın işi 2024-cü ildə kimya üzrə Nobel Mükafatına səbəb olan  hesablama zülal dizaynı və struktur proqnozlaşdırma texnologiyalarına əsaslanır. Jenkins, perspektivli dizaynları hazırlamaq üçün bir və ya iki gündən az vaxt tələb edir və onları laboratoriyada sınaqdan keçirmək üçün cəmi bir neçə həftə lazımdır. Bu, T-hüceyrə reseptorları kimi tanınan və təbii olaraq xüsusi xərçəng hədəflərinə bağlana bilən zülalları seçmək üçün insanların hüceyrələri vasitəsilə ovlanmağı ehtiva edən mövcud üsullardan daha sürətlidir. Nyu-Yorkdakı Memorial Sloan Kettering Xərçəng Mərkəzində tibbi onkoloq və tədqiqatçı Kristofer Klebanoff deyir: “Bu, çox zəhmətlidir. Proses aylar çəkə bilər". Klebanoff yeni işin vacib bir addım olduğunu düşünür və süni intellektlə hazırlanmış zülalların bədən daxilində necə işləyəcəyi ilə maraqlanır. Danimarka Texniki Universitetində sintetik immunoloq Kristoffer Haurum Johansen deyir ki, tədqiqatçılar insanlarda klinik sınaqlara yanaşmadan əvvəl, laboratoriyada və heyvanlarda daha çox sınaqlar keçirməli olacaqlar ki, bu da illər çəkə bilər. Amma hələlik, o deyir ki, komandasının işi alətlər qutusunda yeni müalicə üsullarını hazırlamaq və inkişaf etdirmək üçün istifadə edə biləcəyi potensial yeni üsulun olması deməkdir.

• Xərçəng
• Aşkarlama
• Gps
• Süni İntellekt