"Fiziklər mövcud termodinamika sərhədlərinə meydan oxuyan təcrübə aparıb.. "
Amerikalı fiziklər qızılı 14 qat yüksək temperaturda qızdırıb - bu, onun ərimə nöqtəsindən 14 dəfə çoxdur. Ancaq nəticə hamını heyrətə salıb: qızıl bərk halını qoruyub saxlayıb və əriməyib. Bu hadisə mövcud termodinamik qanunlara və nəzəri sərhədlərə meydan oxuyur.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "naukatv.ru" nəşri yazıb.
Nəzəriyyələr dağılır: qızılın gözlənilməz müqaviməti
Qatı maddələrin adi ərimə nöqtəsindən xeyli artıq temperaturda da bərk qalması elmə məlum olan, amma məhdud çərçivədə baş verən "aşırı qızma" (superheating) fenomenidir. Məsələn, mikrodalğalı sobada su 100°C-dən yuxarı qızdırıla bilər və yenə də narahat edilənədək qaynamaz.
Qatılar üçün isə bu həddin təxminən 3 dəfə yüksək olduğu düşünülürdü. O nöqtədən yuxarı entropiya (sistemdəki nizamsızlıq dərəcəsi) artıq o qədər artır ki, maddə mütləq şəkildə mayeyə çevrilməlidir. Bu vəziyyət "entropiya fəlakəti" adlanır.
Lakin ABŞ-da aparılan təcrübə bu həddi alt-üst edib. Tədqiqatçılar cəmi 50 nanometrlik qızıl təbəqəsini güclü lazerlə cəmi 45 kvadrilyon saniyə (yəni saniyənin trilionda bir hissəsindən də kiçik) müddətinə işıqlandırıblar. Temperatur isə rentgen şüalarının qızıldan əks olunmasında baş verən tezlik dəyişməsinə əsaslanaraq ölçülüb.
Nəticədə ərimə nöqtəsindən 14 dəfə artıq temperatura rəğmən, qızıl yenə də bərk qalıb. "Bu temperaturu ölçəndə inanmadıq: "Bu qədər qızıb, amma niyə ərimir?" - layihə müəlliflərindən biri, Nevadanın Reyno Universitetindən fizik Tomas Uayt xatırlayır.
Araşdırmalar göstərib ki, lazerin yaratdığı çox sürətli və ani istilik artımı zamanı entropiya maye halına keçmək üçün kifayət qədər artmır. Yəni bu halda maddə bərk qalmaqda davam edir və entropiya fəlakəti nöqtəsi aşılmır. Bu, ikinci termodinamika qanununu pozmur, amma onun sərhədlərini yenidən düşünməyə vadar edir.
Yeni suallar: yalnız qızıl, yoxsa daha çox şey?
Tədqiqatçılar bunun yalnız qızıla aid olub-olmadığını və bu cür ekstremal qızdırmanın digər materiallara da tətbiq edilə biləcəyini araşdırmaq niyyətindədir. Oksford Universitetindən Sem Vinko qeyd edir ki, bu metod planet nüvələrindəki ekstremal təzyiq və temperaturu modelləşdirmək üçün də yararlı ola bilər.
Onun sözlərinə görə, "hazırda belə qısa zaman kəsiyində maddələrin temperaturunu bu dəqiqliklə ölçməyin başqa yolu yoxdur". Ən maraqlı sual isə budur: "Bəlkə də termodinamikanın demək olar bütün qanunlarını sadəcə o qədər sürətlə hərəkət etməklə keçmək olar ki, onlar artıq əvvəlki kimi işləmir?"
Bu təcrübə elmə, hətta fizikanın dəyişməz sayılan qanunlarına belə yeni baxış üçün imkan açır, çünki görünür, bəzi sərhədlər düşündüyümüzdən daha elastikdir.
