BAKI, 28 iyul. TELEQRAF
Yeni araşdırmaya görə, Yer kürəsi o qədər sürətlə quruyur ki, buzlaqların əriməsindən daha çox dəniz səviyyəsinin qalxmasına töhfə verir.
Teleqraf xəbər verir ki, bu barədə “BBC Science Focus” məlumat yayıb.
Alimlər müəyyən ediblər ki, torpaq, göllər və yeraltı sulu təbəqələrdən sızan su dəniz səviyyəsinin qalxmasını sürətləndirir və quruma tendensiyasını həyəcanverici sürətlə yayır.
Tədqiqatçılara görə, dünyada arid bölgələr o qədər sürətlə böyüyür ki, onlar böyük, bir-biri ilə əlaqəli meqa-quru zonalara birləşməyə başlayır. Belə zonalardan biri hazırda ABŞ-nin cənub-qərb sahillərindən Meksikaya qədər uzanır. Keçmişdə bəzi bölgələrdə quraqlıq zamanla daha rütubətli hava şəraiti ilə əvəzlənirdi. Amma indi arid zonalar nəm zonalardan daha sürətlə genişlənir və hər il Kaliforniyadan iki dəfə böyük ərazini əhatə edir.
Əhəmiyyətli məsələ odur ki, hazırda 101 ölkə davamlı olaraq şirin su ehtiyatlarını itirir və dünya əhalisinin 75 faizini (təxminən 6 milyard insan) su qıtlığı riski ilə üz-üzə qoyur.
“Science Advances” jurnalında dərc olunan araşdırmada deyilir:
“Qrunt sularının tükəndiyi bir çox yerlərdə suyun kompensasiyası insanın əli çatan miqyasdadır. Qlobal istiləşmə şəraitində və indi qurumağa başladığını bildiyimiz qitələrdə dünyanın qrunt suları ehtiyatlarının qorunması ən vacib məsələdir”.
Alimlər 2002-2024-cü illər arasında aparılmış peyk müşahidələrindən istifadə edərək suyun Yerin səthində, göllərdə, çaylarda, qarda, torpaqda, yeraltı sulu təbəqələrdə və hətta bitkilərin içərisində necə saxlandığını izləyiblər. Onların araşdırmasına görə, iqlim dəyişikliyi dəyişikliklərin hərəkətverici qüvvəsi olsa da, insan müdaxiləsi problemi daha da dərinləşdirib. Landşaft quruduqca, insanlar yeraltı su qatları kimi mənbələrdən daha çox su çəkirlər.
Maraqlıdır ki, bu ehtiyatlar eyni sürətlə doldurulmur, bu da arid ərazilərin daha da sürətlə genişlənməsinə və onların daha da möhkəmlənməsinə səbəb olur.
Araşdırma nəticəsində məlum olub ki, Kaliforniyanın Mərkəzi vadisi və Kolorado çayı hövzəsində qrunt sularının tükənməsi bu quraq ərazilərin Mərkəzi Amerikanın quraq əraziləri ilə birləşməsinə səbəb olub və nəhəng quraqlıq bölgəsini formalaşdırıb.
“Kaliforniya kimi bəzi bölgələrdə sabit və ya azalan deyil, artan templərlə baş verən yeraltı suların davamlı, həddən artıq istismarı regional və qlobal su və ərzaq təhlükəsizliyini dünyanın tam dərk etmədiyi şəkildə pozur”, - elm adamları qeyd edirlər.
Alimlər iddia edirlər ki, bu qiymətli sərvətin gələcək nəsillər üçün qorunub saxlanmasına kömək etmək üçün həm milli, həm də beynəlxalq səviyyədə təcili olaraq əsas qərarlar qəbul edilməlidir.
