"Qərbdən Şərqə uzanan radar baxışları..."
Baltik dənizi üzərində 10 min metr yüksəklikdə dövrə vuran köhnə, amma yüksək texnologiyalı NATO təyyarələri Rusiyanın hərbi aktivliyini addım-addım izləyir.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "Business İnsider" nəşri yazıb.
Nəşr qeyd edir ki, bu təyyarələr müasir müharibənin səmada qurulan qərargahları, miniatür idarəetmə mərkəzləridir. Söhbət AWACS sistemləri ilə təchiz olunmuş E-3A "Sentry" təyyarələrindən gedir. Nəşrin müxbirləri bu günlərdə bu hava radarlarının səkkiz saatlıq bir missiyasına qoşulmaq imkanı əldə edib.
Uçuş Almaniyanın Qaylenkirxen aviabazasından başlayıb və Litva hava məkanına qədər uzanıb. Missiya NATO-nun "Baltic Sentry" əməliyyatı çərçivəsində həyata keçirilir - məqsəd Baltik dənizindəki sualtı infrastrukturun qorunması və Kalininqrad kimi gərgin bölgələrdə Rusiyanın hərbi hərəkətlərinə nəzarətdir.
Dövrə vuran radar və hər şeyi görən ekranlar
E-3A-nın gövdəsindəki dövrə vuran radar antenası hər 10 saniyədə bir fırlanır və 500 kilometrə qədər məsafədəki hərbi gəmiləri, təyyarələri, hava hücumundan müdafiə sistemlərini və digər hərəkətli obyektləri aşkar edə bilir. Bütün bu məlumatlar real vaxt rejimində təhlil olunur və digər NATO təyyarələrinə, gəmi və komanda mərkəzlərinə ötürülür.
ABŞ Hərbi Hava Qüvvələrinin mayoru Ben deyir: "Biz göydəki gözlərik. 10 min metrdən aşağı baxaraq demək olar ki, yerdə baş verən hər şeyi görə bilirik". Avadanlıqların çoxu o qədər məxfi və həssasdır ki, jurnalistlər yalnız bəzilərinə baxa biliblər. Təyyarənin arxa hissəsində yataq yerləri, yemək qızdırıcıları və sadə məişət avadanlıqları yerləşir, amma əsasən o, yüksək səviyyəli kəşfiyyat texnikası ilə dolu bir qərargahdır.
Qoca təyyarə, yeni döyüşlər
Bu təyyarələr 1980-ci illərdə istehsal edilsə də, hazırda Ukrayna müharibəsi fonunda onların əhəmiyyəti artıb. NATO, xüsusilə də 2014-cü ildən - Krımın ilhaqından və 2022-ci ildən - tammiqyaslı işğaldan sonra AWACS patrullarını ciddi şəkildə genişləndirib. Onlar Rusiya ilə sərhədə yaxın bölgələrdə hərbi hərəkətləri izləyir və Alyansın şərq cinahında təhlükəsizlik balansını qorumağa çalışır. Kapitan Yasper bu sistemlərin yerüstü radar və müşahidə qurğularından üstün olduğunu deyir: "Biz ora gedirik ki, ümumi mənzərəni səmadan aydınlaşdıraq. Bu, yer sistemlərinin çoxunun edə bilmədiyi bir şeydir".
Kalininqraddan havaya qalxan hər şey izlənilir
NATO üçün ən narahatedici nöqtə Rusiya ordusunun sıx şəkildə yerləşdiyi Kalininqrad bölgəsidir. Baltik dənizi sahilində yerləşən bu hərbi anklav Litva və Polşa ilə əhatələnib və uzun müddətdir ki, Qərbin diqqətindədir. E-3A sistemləri bu ərazidə hər hərəkəti izləyir. Rusiyaya məxsus bir döyüş təyyarəsi bu bölgədən qalxarsa, AWACS onu dərhal aşkarlayır. Polşalı müşahidəçi kapitan Marek qeyd edir ki, AWACS təyyarələri "Baltic Sentry" əməliyyatı üçün vacib məlumat bazası yaradır və NATO-nun doğu sərhədlərində operativ reaksiya qabiliyyətini artırır.
Havada elastiklik: AWACS və döyüş çevikliyi
Bu təyyarələr yalnız radar platforması deyil, onlar eyni zamanda səmada komanda mərkəzi kimi fəaliyyət göstərir, digər təyyarələrlə əlaqə qurur və döyüş tapşırıqlarını dəyişmək qabiliyyətinə malikdir. Məsələn, jurnalistlərin iştirak etdiyi uçuş əvvəlcə Polşa hava məkanında nəzərdə tutulsa da, daha sonra Litvada keçirilən təlimə dəstək məqsədilə dəyişdirilib. Kapitan Yasper deyir: "Müasir müharibədə çeviklik əsasdır. Biz istənilən vaxt, istənilən yerdə ola bilərik". Təyyarə adi rejimdə 8,5 saat havada qala bilir, lakin havada yanacaq doldurma qabiliyyəti bu vaxtı xeyli artırır.
Uçuş zamanı AWACS təyyarəsi havada ABŞ-ın KC-135 yanacaq təyyarəsindən 18 ton yanacaq alaraq missiyasını davam etdirib. Bu proses zamanı jurnalistlər iki təyyarənin bir-birinə necə yaxınlaşdığını müşahidə ediblər, hətta yanacaq təyyarəsinin pilotunun üzünü belə görə biliblər. NATO sözçüsü, hollandiyalı kapitan Donni Demmers bildirir ki, AWACS təyyarələri havada yanacaq almaqla uzaq bölgələrdə belə uzunmüddətli fəaliyyət göstərə bilir. "Bizim çevikliyimiz döyüş qabiliyyətimizi müəyyən edir", - o, vurğulayıb.
Müasir döyüşlərin görünməyən qəhrəmanı
E-3A təyyarələri artıq sadəcə soyuq müharibə dövrünün qalıqları deyil, onlar müasir geosiyasi reallıqların mərkəzində duran kritik kəşfiyyat vasitələridir. Rusiya ilə münasibətlərdə gərginliyin artdığı bir vaxtda bu "göydəki gözlər" NATO-nun təhlükəsizlik strategiyasının ayrılmaz hissəsinə çevrilib. Onlar görür, xəbərdarlıq edir və koordinasiya edir - yerdəki hərbi qərarların səmadan yönləndirildiyi yerdə, gələcəyin döyüşləri artıq havadadır.
