"Fitch Solutions" tərəfindən təqdim olunan son hesabatda Azərbaycanın 2024-cü il üzrə iqtisadi artım proqnozunun 2,6% səviyyəsində sabit saxlanılması və 2026-cı ildə bu göstəricinin 3,2%-ə yüksələcəyi bildirilir. Lakin hesabatda eyni zamanda qeyd olunub ki, 2025-ci ildə iqtisadi artım tempi daha zəif olacaq. Bu zəifliyin əsas səbəbi olaraq neft və qaz sektoruna yüksək asılılıq, qlobal neft qiymətlərində gözlənilən azalma və əsas kapitala yönələn investisiyaların azalması göstərilir. Bununla belə, ölkənin qeyri-neft sektorunda uğurlu diversifikasiya prosesinin davam etməsi və özəl istehlakın artıma daha çox töhfə verməyə başlaması vurğulanıb.
Hesabatda təqdim olunan rəqəmlər və təhlillər Azərbaycanın iqtisadi modelində keçid mərhələsinin davam etdiyini göstərir. Neft və qaz sektorunun 2025-ci ilin aprelində ümumi daxili məhsulun təxminən 39,4%-ni təşkil edəcəyi gözlənilir. Bu isə dünya enerji qiymətlərindəki istənilən dəyişikliklərin ölkə iqtisadiyyatına təsir potensialını qoruduğunu göstərir. Qlobal neft qiymətlərində proqnozlaşdırılan 15%-lik azalma, gəlirlərin azalması ilə yanaşı, kapital qoyuluşlarının və dövlət büdcəsinin gəlir bazasının daralmasına səbəb ola bilər. Bu risklər fonunda iqtisadi artımın davamlılığını təmin etmək üçün qeyri-neft sektorunun rolu həlledici əhəmiyyət daşıyır.
Son illər ərzində həyata keçirilən iqtisadi islahatlar nəticəsində ölkənin qeyri-neft sektoru ümumi iqtisadi fəaliyyətin 60%-dən çoxunu təşkil etməyə başlayıb. Bu, iqtisadi strukturda baş verən pozitiv dəyişikliklərin sübutudur. Xüsusilə mədən sənayesi, tikinti və emal sektoru kimi sahələrə diqqətin artması yeni investisiya imkanlarının formalaşmasına yol açır. Lakin investisiya axınında müşahidə olunan 9%-lik azalma bu sahələrin də qlobal və daxili faktorlardan təsirləndiyini göstərir. İnvestisiya azalmasının səbəbləri sırasında COP29 konfransı üçün həyata keçirilmiş iri infrastruktur layihələrinin tamamlanması və dövlətin sosial xərclərə üstünlük verməsi yer alır. Bu, kapital qoyuluşlarının dövlət büdcəsindəki çəkisinin nisbətən azalmasına gətirib çıxarıb.
Fitch Solutions-un hesabatında diqqət çəkən digər mühüm məqam özəl istehlakın artıma əsas töhfəverici faktor kimi önə çıxmasıdır. 2024-cü ildə iqtisadi artıma 2,1 faiz bəndi töhfə verən istehlak göstəricisinin 2025-ci ildə 2,4, 2026-cı ildə isə 2,5 faiz bəndinə yüksələcəyi proqnozlaşdırılır. Bu tendensiya əhalinin gəlirlərinin stabil artımını və daxili bazarın iqtisadi proseslərdə daha fəal iştirakını ehtiva edir. Lakin bu artımın davamlılığı üçün inflyasiya göstəricilərinə nəzarət, əmək bazarında sabitlik və sosial müdafiə alətlərinin gücləndirilməsi vacib amillər olaraq qalır.
Məhdud kapital qoyuluşları fonunda özəl istehlakın artıma əsas töhfə verən mexanizmə çevrilməsi həm fürsət, həm də çağırış kimi qiymətləndirilə bilər. Bir tərəfdən bu tendensiya daxili iqtisadiyyatın canlandığını göstərir, digər tərəfdən isə uzunmüddətli dayanıqlı artım üçün istehsal güclərinin genişlənməsi və məhsuldarlığın artırılması kimi struktur islahatlarının davam etdirilməsini zəruri edir. Xüsusilə investisiya mühitinin stimullaşdırılması, yerli və xarici sərmayədarlar üçün sabit vergi və hüquqi mühitin təmin edilməsi iqtisadi artımın keyfiyyətini yüksəldə bilər.
