"Kreml həm Trampa, həm də Si Tszinpinə xoş gəlməyə çalışsa da, əsas məqsəd müharibəni uzadaraq mövqelərini qorumaqdır..."
ABŞ prezidenti Donald Tramp Britaniya baş naziri ilə görüşdə açıq şəkildə bildirib ki, o, artıq Vladimir Putindən Ukraynada atəşkəsi 50 gün gözləmək fikrində deyil, 10-12 gün bəs edər. Bu bəyanat onun əvvəlki planlarını tamamilə dəyişib.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "dw.com" nəşri yazıb.
Amerikanın ümidləri puç olur
Məqalə müəllifi, siyasi elmlər namizədi, Mərkəzi və Şərqi Avropa üzrə ekspert, nəşrin həftəlik köşə yazarı İvan Preobrajenski qeyd edir ki, əvvəllər müəyyən olunmuş vaxt sentyabrda Çində keçiriləcək tədbirdə Tramp və Putinin şəxsən görüşməsi üçün imkan yaradırdı. İndi isə bu ehtimal da puç oldu. Tramp və Putinin münasibətlərindəki "bal ayı" dövrü başa çatır, Pekinin də Moskva üzərində həlledici təsirinə olan ümidlər tükənir. Müharibə isə davam edir.
Pekin ssenarisi: görüşlər və illüziyalar
2025-ci ilin fevralında Çin hakimiyyəti Putin və Tramp arasında, Zelenskinin iştirakı olmadan, ikitərəfli görüş təklif etmişdi. İndi bu görüş üçün zəmin yaranıb - hər iki lider sentyabrda İkinci Dünya müharibəsinin Asiyada başa çatmasının 80 illiyi münasibətilə Pekinə dəvət olunub. Diplomatik dillə desək, belə tədbirlərin "kənarında" qeyri-rəsmi müzakirələr keçirmək mümkündür.
Kreml də bu variantı artıq nəzərdən keçirdiyini gizlətmir. Putinin sözçüsü Dmitri Peskov deyib ki, belə görüş yalnız Ukrayna münaqişəsinin həlli ilə bağlı əvvəlcədən görülən hazırlıq işlərinin nəticəsi ola bilər. Yəni, Moskva düşünür ki, liderlər səviyyəsində ilkin razılaşmalar aparmaq məntiqsizdir. Başqa sözlə, Putin Zelenski ilə birbaşa görüşüb Rusiyanın şərtləri ilə razılığa gəlmədikcə, Trampla görüş də baş tutmayacaq.
Bu isə olduqca real görünmür. Trampın son bəyanatı göstərdi ki, o, artıq Kremldən real sülh sazişi gözləmir. Putinlə "dostluq" ritorikasını saxlayaraq, Tramp əslində ümidsizliyini büruzə verir.
Si Tszinpin Putini dayandıra bilərmi?
Pekindən gözləntilər hələ də qalmaqdadır. Avropa və ABŞ-ın bəzi dairələri hesab edir ki, Çin lideri Si Tszinpin Putinə təsir edə biləcək yeganə şəxsdir. Guya Vaşinqton və Brüssel onu inandıra bilsələr ki, müharibənin dayandırılması Çinin maraqlarına uyğundur, o zaman Si Tszinpin Putini danışıqlara məcbur edə bilər.
Amma bu, illüziyadan başqa bir şey deyil. Si Tszinpin açıq şəkildə bəyan edir: Çin Putinin hərbi məğlubiyyətinə yol vermək istəmir. Pekin müharibənin dayanmasında yox, Rusiyanın Çindən iqtisadi asılılığını artırmaqla maraqlıdır. Bu mövqe artıq açıq şəkildə Avropalı diplomatlara da çatdırılıb.
Üstəlik, Çin əslində Putinə təsir edə bilmir. Rusiya lideri "çinli yoldaşların" mövqeyini bilir, amma öz bildiyini edir. Məsələn, Moskvada Si Tszinpin ilə birgə nüvə silahlarının ölkə xaricində yerləşdirilməyəcəyinə dair razılaşma imzalayır, sonra isə dərhal elan edir ki, bu silahlar Belarusda daimi yerləşdiriləcək. Bu, açıq-aşkar Çin tərəfinə qarşı nümayişkaranə hörmətsizlikdir. Belə nümunələr çoxdur.
Putin: iki ağanın xidmətçisi
Bu vəziyyətdə nə ABŞ, nə də Çin Ukrayna üzrə təcili razılaşmaya can atmır. Tramp ümidini itirib, Çin isə buna ehtiyac duymur. Amma Putin üçün hər iki tərəflə münasibətləri korlamaq sərfəli deyil. Buna görə də əsas məsələdə razılaşmasa da, ikinci dərəcəli məsələlərdə həm Trampı, həm də Si Tszinpini razı salmağa çalışır.
Əgər Si Tszinpin istəyərsə, Putin Tramp ilə görüşməkdən çəkinməyəcək, xüsusən də bu görüş Çin ərazisində baş tutacaqsa, orada ona heç kim təzyiq göstərə bilməz. Əgər Tramp üçün Kremlin müharibəni bitirməyə hazır olduğunu göstərmək vacibdirsə, o zaman bu yalan davam edəcək. Müharibə müharibədir, amma Çin detallarına və avadanlıqlarına olan ehtiyac da öz yerindədir. ABŞ-ın yeni sanksiyaları isə Rusiya üçün ölümcül olmasa da, olduqca narahatedici perspektiv yaradır.
Müharibə davam edir
Rusiya bu gün nə ABŞ-ın, nə də Çinin real strateji tərəfdaşıdır. Amma Putin onların hər ikisinə lazım olduqda yaltaqlanmağa, "xidmətçi" rolunu oynamağa hazırdır. O, öz məğlubiyyətini qəbul etmək istəmir və hər yerdə "qalib" obrazını qorumağa çalışır. Amma bu görüntünün arxasında bir diktatorun təkliyi və zəifliyi aydın görünür.
