XIV Lüdovik deyildikdə əzəmət, Versal yada düşür. Ancaq bu parlaq dövrün arxasında gigiyena ilə bağlı olduqca qaranlıq bir mənzərə var. Onun "həyatında cəmi üç dəfə duş qəbul etdiyi" deyilsə də, həqiqət tamamilə fərqlidir. Sarayda dolaşan ətirlər, tökülən tullantılar, geniş yayılan xəstəliklər bu dövrü başqa bir prizmadan anlamağa imkan verir.
Sfera.az bu məşhur əfsanə ilə bağlı maraqlı yazı təqdim edir.
Kralın duş qəbul etməməsi həqiqətən düzgündürmü?
Uzun illərdir ki, XIV Lüdovikin cəmi üç dəfə çimdiyi barədə şayiələr yayılıb. Lakin bu məlumat tarixən qeyri-dəqiqdir. 17-ci əsrdə gigiyena anlayışları indikilərdən tamamilə fərqli idi. O zaman suyun xəstəlik daşıdığına inanılırdı və həkimlər çimməyi təhlükəli hesab edirdilər. Su mənbələrinin çirklənməsi faktı tamamilə əsassız deyildi. Buna görə də çimmək xəstəlik zamanı və ya xüsusi hallar üçün nəzərdə tutulmuş bir təcrübə hesab olunurdu.
Məlumdur ki, XIV Lüdovik gəncliyində üzməyi çox sevirdi və sarayında isti və soyuq su ilə doldurulmuş nəhəng vanna tikdirirdi. Versaldakı "cabinet des Bains" iki ayrı çəlləkdən ibarət idi: biri yaxalanmaq, digəri isə yumaq üçün. Başqa sözlə desək, Lui gigiyenanın vacibliyindən xəbərsiz deyildi. Lakin onun gündəlik təmizliyi quru silmək, ətirdən istifadə etmək və alt paltarını dəyişməkdən ibarət idi. O dövrdə adi hal olan bu vərdişlərə bu gün də təəccüblə baxılır.
Bəs Versal sarayından niyə pis qoxu gəlirdi?
Bu gün muzeylərdə heyran qaldığımız Versal sarayı 17-18-ci əsrlərdə çox çirkli bir yer idi. Sarayın daxilində on minlərlə insan yaşayırdı, lakin tullantıların idarə olunması praktiki olaraq yox idi. İnsanlar tez-tez pilləkənlərin altında, kaminlərdə və ya dəhlizlərin künclərində təbii ehtiyaclarını ödəyirdilər. Bəzi ərazilərdə tullantılar birbaşa çöldə atılırdı, digər ərazilərdə isə qapalı yerlərdə yığılaraq dözülməz üfunət qoxusu bütün sarayı bürüyürdü.
Xüsusən də yay aylarında pis qoxu daha da şiddətlənirdi. Saraya nüfuz edən bu çirkab təkcə daxili məkanlara deyil, həm də bağlara, həyətlərə də təsir edib. Deyilənə görə, Mari-Antuanetta gəzərkən insan tullantılarına sıçrayıb və paltarını dəyişməli olub. Sarayda istifadə edilən kanalizasiya borularının otaqlara sızdığı və tıxanmaların zəhərli qazlar buraxdığı də sənədləşdirilib.
Ətirlər qoxuya qarşı mübarizədə ən böyük silah idi
Xüsusilə aristokratlar bədəndən gələn xoşagəlməz qoxuları maskalamaq üçün ətirlərdən geniş istifadə edirdilər. XIV Lüdovikin məşuqəsi Madam de Montespan ətirli suda çimər və onun qoxusunu vanillə maskalamağa çalışardı.
Fransadakı aristokratlar öz şəxsi ətirlərini yaratdılar və hətta qoxulayaraq təsdiq etdilər. Ətirlər o qədər əhəmiyyətli oldu ki, bəzi zadəganların adları xüsusi qoxularla əlaqələndirildi. Məsələn, Düşes d'Aumontun ətri "à la Maréchale" kimi tanınırdı, Madam du Barri isə berqamot, lavanda və rozmarindən ibarət "Aqua Mirabilis" ətrini daha çox sevirdi. Zamanla bu ənənə Fransanın dünyaca məşhur ətir mədəniyyətinin əsasına çevrildi.
Aynil
