Dünya Rusiyanın Kamçatka vilayətində baş verən 8,8 bal gücündə zəlzələ ilə sarsıldı. ABŞ-dan Yaponiyaya qədər bir çox ölkədə sunami xəbərdarlığı elan edildi. Zəlzələnin məşhur Sakit okean "od halqası" üzərində baş verməsi isə diqqət çəkir. Bəs nədir bu Sakit okean "od halqası"? Yer kürəsindəki zəlzələlərin 90 faizinin baş verdiyi bu dairə hansı bölgələri əhatə edir və niyə məhz bu adı alıb?
Zəlzələlərin və sunamilərin mərkəzi
Mill.Az xəbər verir ki, dünyanın ən böyük zəlzələlərinin, vulkan püskürmələrinin və sunamilərin baş verdiyi, Sakit okeanını əhatə edən bu qövsə "Sakit okean od halqası" deyilir.
40 min kilometr uzunluğundakı bu kəmər Çilidən başlayaraq Cənubi Amerikanın qərb sahilləri, Mərkəzi Amerika, Meksika, ABŞ-ın qərb sahilləri və Alyaskanın cənubundan Aleut adaları, Yaponiya, Filippin, Yeni Qvineya, Cənubi Sakit okean adaları və Yeni Zelandiyaya qədər uzanır.
Zəlzələlərin 90 faizi bu dairədə baş verir
Dünyadakı zəlzələlərin təxminən 90 faizi və böyük təkanların 80 faizi bu dairədə baş verir. Tarixdəki ən dağıdıcı təbii fəlakətlərdən bəziləri də bu zolaqda qeydə alınıb. Bunlara 2011-ci ildə Yaponiyada baş verən 9,1 bal gücündə Tohoçu zəlzələsi və ardınca baş verən Fukuşima nüvə fəlakəti, 1960-cı ildə Çilidə baş verən və 10 dəqiqə davam edən 9,5 bal gücündə böyük Çili zəlzələsi, 2004-cü ildə Hind okeanında baş verən 9,1 bal gücündə zəlzələ və sunami, eləcə də 1964-cü ildə Alyaskada qeydə alınan 9,2 bal gücündə zəlzələ daxildir.
2004-cü ildə Hind okeanında baş verən zəlzələ nəticəsində yaranan sunami 227 mindən çox insanın həyatına son qoyub. Dalğaların hündürlüyü 15 metrə qədər çatıb. 2011-ci ildə Yaponiyada baş verən zəlzələdən sonra yaranan sunami nəticəsində isə 20 minə yaxın insan həlak olub. Dalğalar Fukuşima atom elektrik stansiyasını vuraraq dünyanın ən ağır nüvə qəzasına səbəb olub.
900-ə yaxın aktiv vulkan bu zonada yerləşir
Zəlzələlərin bu bölgədə tez-tez baş verməsi, ərazidə təxminən 900 aktiv vulkanın olması ilə də əlaqələndirilir. Çilidən Yeni Zelandiyaya qədər uzanan bu zonada Ojos del Salado (6893 metr) və Llullaillaco (6739 metr) kimi dünyanın ən yüksək aktiv vulkanları yerləşir. Bundan əlavə, Alyaska, Rusiya, Yaponiya, Filippin, İndoneziya və Yeni Zelandiyada da çoxlu sayda vulkanlar mövcuddur.
Sakit okean "od halqası" hansı bölgələr təşkil edir?
Bu dairə yer qabığını təşkil edən və "Sakit okean litosfer lövhəsi" adlanan ən böyük tektonik lövhənin sərhədləri boyunca uzanır. Bu lövhənin qonşu lövhələrlə toqquşduğu sahələrdə - yəni "dalma-batma zonalarında" - ən böyük və ən dağıdıcı zəlzələlər baş verir. ABŞ Geoloji Araşdırmalar Mərkəzinin Zəlzələ Təhlükələri Proqramının koordinatoru Maykl Blanpayd bildirib ki, Sakit okean tamamilə çox aktiv sərhədlərlə əhatə olunması baxımından bənzərsiz bir bölgədir.
Gələcəkdə yeni böyük zəlzələlər gözlənilir
Mütəxəssislər bölgədə dəqiq tarix verməsələr də, gələcəkdə daha böyük zəlzələlərin baş verəcəyini istisna etmirlər. Kaliforniyada San Andreas fay xətti, Yaponiyada Nankai çuxuru və Sakit okean Şimal-qərbindəki Kaskadiya qırılma xətti, yaxın gələcəkdə zəlzələlərin episentri ola bilər.
Elmi əməkdaşlıq və fəlakətlərdən dərs çıxarma çağırışı
Yeni Zelandiya Yer Elmləri Təşkilatının seysmoloqu Anna Kayzer bildirib ki, bu bölgə üzrə aparılan araşdırmalar elmi əməkdaşlığı artırmaqla yanaşı, ümumi bir problemi də üzə çıxarır. Cənub-Şərqi Asiya tarixçisi Entoni Reyd isə 2004-cü il zəlzələsi və sunamisindən sonra keçmiş hadisələri öyrənməklə gələcək fəlakətlərə dair daha çox məlumat əldə etməyin mümkün olduğunu vurğulayıb./Qayanrinfo
Milli.Az
