Dünyada elə adlar var ki, onlar sadəcə insan deyil – brenddir, simvoldur, dövrün özüdür. Koko Şanel belə bir ad idi. O, XX əsrin qadın obrazını dəyişdirdi, korseti çıxartdı, qadını sərbəstləşdirdi, ətri – qadının görünməyən imzasına çevirdi. Və bütün bunları tək etdi.
Moda imperiyası qurdu, amma heç vaxt öz evini qurmadı. 40 ildən çox bir müddətdə Parisin mərkəzindəki “Ritz” otelində yaşadı. Otağı hər səhər qızıl çərçivəli güzgülərdə günə başlardı, axşam isə aynalarda tənhalığını seyr edərdi. Dünyada milyonlarla qadın onun adını pıçıldayırdı, amma o özü həmişə tək idi.
Bu təkliyin səbəbi təkcə şəxsi münasibətsizlik deyildi. Koko Şanelin təkliyi başqa cür idi — o, öz dövründən tez doğulmuşdu. Mədəniyyətin, qadın haqlarının, azadlığın hələ onu anlaya bilmədiyi bir zamanda yaşayırdı. Onu tək qoyan sistemin özü idi.
Onun qarderobu minimalist idi, amma fikirləri maksimalist. Deyirdi:
“Sadəlik — əsl zəriflikdir.”
“Parfüm — qadının görünməyən imzasıdır.”
“Mən lüks içində yaşamaq istəyirəm, amma bu lüks sadə və təmkinli olmalıdır.”
Onun sadəliyi varlılığın zirvəsiydi. Sanki bütün həyatını “az şeylə çox şey demək” prinsipi üzərində qurmuşdu.
Otelin pəncərəsindən baxanda, Parisin səması ona tanış idi. Eyfel qülləsi, Sen çayı, moda evləri, səhnələr, jurnallar — hər şey onu tanıyırdı. Amma o, kimə “ev” deyə bilərdi?
Heç kimə.
Çünki ev — sakitlikdir. Koko isə daim savaşdaydı: kişi hökmran cəmiyyətlə, stereotiplərlə, öz keçmişi ilə.
Küçədəki uşaqlıq xatirələri, yetimxana illəri və onu susdurmaq istəyən cəmiyyət — bunların heç biri Koko Şaneli dayandıra bilmədi. Amma onu içində tək buraxdı.
Koko 1971-ci ilin yanvarında “Ritz” otelinin o tanış otağında dünyasını dəyişdi. Tək. Köhnə mebellərin, güzgülərin, dərin sükutun içində. Onun ölümünü səhər otel xidmətçisi bildi. Həmin otaq artıq bir otaq deyildi — bütün bir dövrün susmuş qalığı idi.
Bəzən biz məşhurların həyatına baxaraq düşünürük: onlar hər şeyə sahibdir. Amma bu yalnız görünən hissədir. Əslində, onların çoxunun özünə aid bir otağı belə yoxdur — nə mənəvi, nə də fiziki mənada. Koko Şanel bunun simvoludur: tək qalaraq dünyanı dəyişən, susaraq danışan bir qadın.
Onun parfümü hələ də qadınların biləyində qalır. Onun adı hələ də jurnalların üz qabığında yazılır. Amma onun otağında — sükut var.
Zərif, tək, əbədi sükut.
S.ELAY
XQ
