Bakı, 31 iyul, AZƏRTAC
Qərbi Antarktidadakı Tueyts aysberqinin çökməsi dəniz səviyyəsinin 3,5 metr yüksəlməsinə və dünyanın sahilyanı şəhərlərini su basmasına səbəb ola bilər. Məhz buna görə onu “Qiyamət buzlağı” da adlandırırlar.
Pensilvaniya Dövlət Universitetinin tədqiqatçıları təbii əyləc funksiyasını yerinə yetirən, buzun əsas hissəsinin okeana düşməsinin qarşısını alan buz rəflərini məhv edən çatların təhlili üçün yeni üsul hazırlayıblar. Şelf zəifləyən və ya parçalanan kimi, buzlaq da sürətlə əriməyə başlayır.
AZƏRTAC xarici mediaya istinadla xəbər verir ki, komanda NASA-nın “ICESat-2” peykindən 2018-2024-cü illər üzrə məlumatları təhlil edib. Onlar yeni emal texnologiyasından istifadə edərək buz səthinin ətraflı üçölçülü profillərini yaradıblar və əvvəllər müşahidə üçün əlçatmaz olan çat strukturunu aşkar ediblər.
Məlum olub ki, Tueyts buz rəfinin şərq hissəsi nisbətən sabit qərb tərəfindən fərqli olaraq ən qeyri-sabit və çoxlu güclü çata malikdir. Bu asimmetriyanın səbəbləri hələ də araşdırılır, lakin alimlər okeanların istiləşməsi, dəniz buzunun kiçilməsi və buzlaqların altında daha güclü axınların bu məsələdə böyük rol oynaya biləcəyinə inanırlar. Ən qorxulusu odur ki, bu məhvetmə əks əlaqə dövrəsini işə salır: daha çox çat, ardından daha sürətli buz axını və yeni çatlar. Bu, aysberqi geri dönüşü olmayan nöqtəyə yaxınlaşdırır, bundan sonra onun parçalanmasına nəzarət etmək mümkün olmayacaq.
Coğrafiyaçılar Şutsze Van və Riçard Elli tərəfindən hazırlanmış texnika artıq irəliyə doğru atılmış böyük addım kimi qiymətləndirilir. O, kritik çökmələrin harada və nə vaxt baş verəcəyini təxmin edə bilir, erkən xəbərdarlıq və uyğunlaşma üçün potensial variant təklif edir.
Tədqiqat 2002-ci ildə “Larsen B” buz şelfinin fəlakətli dağılmasına əsaslanır. Həmin vaxt 1250 kvadratmil ölçüsündə buz təbəqəsi bir neçə həftə ərzində yox olub və bu, iqlim dəyişikliyinə təsirlərin miqyasının güclü siqnalı kimi qəbul edilib.
Alimlərin qarşısında duran əsas vəzifə çox gec olmadan buzlaqların davranışını anlamaqdır. Yeni yanaşma artıq iqlim böhranına cavab vermək qabiliyyətimizi dəyişə biləcək müşahidə və modelləşdirmə üçün dəqiq alətlər təqdim edir.
