Bu yaxınlarda Bakıda konsert verən məşhur amerikalı müğənni Castin Timberleykin Lyme(gənə) xəstəliyindən əziyyət çəkdiyi məlum olub. Məşhurun sözlərinə görə, belə bir diaqnozla yaşamaq həm psixoloji, həm də fiziki cəhətdən son dərəcə yorucudur.
Lyme xəstəliyi yoluxmuş gənənin tüpürcəyində olan bir bakteriyanın yaratdığı yoluxucu xəstəlikdir. Xəstəliyin başqa bir adı da onu törədən bakteriyaların adından yaranan borreliozdur. Xəstəlik ilk dəfə 1970-ci illərin ortalarında Amerikanın Konnektikut ştatının Lyme şəhərində təsvir edilmişdir, burada böyüklər və uşaqlar arasında eyni simptomları olan çoxlu sayda naməlum xəstəlik halları qeydə alınmışdır.
Lyme xəstəliyi necə ötürülür?
Lyme xəstəliyinə yalnız yoluxmuş gənə dişlədikdən sonra yoluxa bilərsiniz. Lyme xəstəliyi insandan insana, heyvandan insana və ya hər hansı digər yolla ötürülmür. Üstəlik, Lyme xəstəliyinin yoluxmuş gənənin tüpürcəyi ilə ötürülməsi üçün ən azı 24 saat vaxt lazımdır, buna görə də həşəratı vaxtında çıxarsanız, infeksiya şansını əhəmiyyətli dərəcədə azalda bilərsiniz.
Lyme xəstəliyi özünü necə göstərir?
Borreliozun bütün simptomları eyni vaxtda görünmür: xəstəliyin inkişafı bir neçə mərhələdə baş verir:
Lyme xəstəliyinin ilkin mərhələsində (bir həftədən bir aya qədər) gənə dişləməsi yerində dəridə kiçik qırmızı ləkə görünür. Növbəti bir neçə gün ərzində ləkə artır, üçbucaqlı və ya oval formalı səpgilərə çevrilir. İnfeksiya yayıldıqca insan bədənində bir neçə qədər səpgi ocaqları görünə bilər. Döküntüdən əlavə, yoluxmuş şəxs qızdırma, baş ağrısı, boyun və oynaqlarda ağrılardan da əziyyət çəkir. Yorğunluq artır, limfa düyünləri böyüyür;
Lyme xəstəliyinin ikinci mərhələsində (bir aydan dörd aya qədər) lezyonların sayı artır, üzün iflici, ürək bloku və neyropatiya inkişaf edə bilər - əzələlərdə ağrı və uyuşma ilə xarakterizə olunan sinir impulslarının ötürülməsinin pozulması;
Lyme xəstəliyinin gec mərhələsində (dörd aydan) oynaqlar vaxtaşırı iltihablana bilər, konsentrasiya ilə bağlı problemlər yarana bilər və əzalarda uyuşma və narahatlıq ilə xarakterizə olunan polineyropatiya görünə bilər.
Əgər sizdə bu əlamətlərdən hər hansı biri varsa, təcili olaraq həkimə müraciət etməlisiniz.
Lyme xəstəliyinə necə diaqnoz qoyulur?
Lyme xəstəliyi simptomlara əsaslanan bir terapevt tərəfindən, eləcə də əksər klinika və laboratoriyalarda aparılan Lyme xəstəliyi üçün qan testi ilə diaqnoz qoyulur. Qan testi iki növ ola bilən borrelioza qarşı antikorların mövcudluğunu göstərəcək: bəziləri xəstəliyin kəskin (birinci) mərhələsində, digərləri isə ikincidə görünür.
Lyme xəstəliyi necə müalicə olunur?
Borrelioz diaqnozu qoyularsa, antibiotiklər təyin edilir. Dərman kursunun müddəti xəstəliyin mərhələsindən asılıdır. Çox vaxt xəstəlik nə qədər tez aşkar edilərsə, insan bir o qədər tez sağalır. Vaxtında müalicə alan borreliozlu insanların əksəriyyəti heç bir sağlamlıq nəticəsi olmadan tam sağalır.
Lyme xəstəliyinə qarşı peyvənd varmı?
Amerikanın Pfizer və Fransanın Valneva şirkətləri potensial peyvəndin insanlar üzərində klinik sınaqlarını aparsalar da, hazırda Lyme xəstəliyinə qarşı peyvənd yoxdur.
Lyme xəstəliyinin nəticələri nə ola bilər?
Nadir hallarda, xəstələrin 5-10% -i, hətta düzgün müalicədən sonra, tam sağaldıqdan sonra belə simptomlarla qarşılaşa bilər. Terapiyadan sonra simptomların təzahürü infeksiyanın olması ilə əlaqəli deyil, buna görə antibiotiklər onlara qarşı gücsüzdür. Tez-tez sağaldıqdan sonra simptomlar arasında baş ağrısı, artan yorğunluq, oynaqlarda və dəridə ağrılı hisslər var.
Xroniki Lyme xəstəliyi nədir?
Klinik nöqteyi-nəzərdən xroniki Lyme xəstəliyi belə mövcud deyil. Bəzən bu termin Lyme xəstəliyindən əziyyət çəkən və ondan sonra uzun müddət simptomları olan bir insanın vəziyyətini təsvir etmək üçün istifadə olunur. Bəzi hallarda, bu termin Lyme xəstəliyi olmayan, lakin borrelioz ilə eyni simptomları yaşayanlar üçün istifadə olunur.
Lyme xəstəliyindən özünüzü necə qorumalısınız?
Əsasən yazın sonu, yay və payızın əvvəllərində aktiv olan gənələrin yalnız 1%-i borrelioz xəstəliyini daşıyır. Özünüzü xəstəlikdən qorumaq üçün gənə mövsümündə açıq yerlərdə davranış qaydalarına əməl etməlisiniz, bunlara daxildir:
- gənə spreyləri də daxil olmaqla qovucuların istifadəsi;
- paltarla dərinin maksimum qorunması (uzunqol köynəklər, topuqlara uyğun şalvar);
- bir gənə görə biləcəyiniz açıq rəngli paltar seçmək;
- gəzintilərdən sonra bədəni diqqətlə yoxlayın.
News365.az
