Bakı.Trend:
Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Vaşinqtona səfəriçərçivəsində “Azadlığa Dəstək Aktı”na 907-ci düzəlişin icrasınındayandırılması ilə bağlı gözlənilən qərar ABŞ-Azərbaycanmünasibətlərinin istiqamətinə dair strateji yenidən baxışı əksetdirən mühüm bir siqnal olacaq.
Bunu Trend-əbeynəlxalq hüquq üzrə amerikalı ekspert, siyasi şərhçi İrinaSukerman bildirib.
“Onilliklər ərzində 907-ci düzəliş ABŞ-nin Ermənistanla münaqişəfonunda Azərbaycana yardım göstərməsinə mane olan ciddi məhdudiyyətrolunu oynayıb. Onun qüvvəsinin dayandırılması ABŞ siyasətininyenidən qiymətləndirilməsini, Azərbaycanın Cənubi Qafqazdasabitləşdirici qüvvə və ABŞ ilə onların müttəfiqləri üçün enerjitəhlükəsizliyi sahəsində əsas tərəfdaş kimi roluna daha ölçülü vəpraqmatik yanaşmanın formalaşdığını göstərir. Bu addım təkcəikitərəfli əlaqələri dərinləşdirmir, həm də digər regionaloyunçulara ABŞ-nin Azərbaycanı Avrasiya üzrə daha geniş stratejikonsepsiyasının həyata keçirilməsində ən mühüm tərəfdaş kimigördüyü barədə siqnal verir”, – deyə o bildirib.
O həmçinin, bu gün Vaşinqtonda imzalanması gözlənilən AnlaşmaMemorandumunun əhəmiyyətindən danışıb.
“ABŞ və Azərbaycan arasında strateji tərəfdaşlıq haqqındaXartiyanın təşviqi üçün Strateji İşçi Qrupunun yaradılmasınınəzərdə tutan Anlaşma Memorandumu böyük əhəmiyyət daşıyır. Bumemorandum sadəcə diplomatik rəsmiyyət deyil; o, hərtərəfli vədərin tərəfdaşlıq üçün çərçivələri institusional səviyyədərəsmiləşdirir. Strateji İşçi Qrupunun yaradılması iki ölkənin daimivə strukturlaşdırılmış dialoqa sadiqliyini göstərir ki, bu daəməkdaşlığı təkcə epizodik razılaşmalar səviyyəsindən çıxararaq onaməqsədyönlü və davamlı səciyyə verəcək. İşçi Qrupu enerji sahəsindəəməkdaşlıq, Xəzər dənizi, Türkiyə və Avropa arasında əlaqələringenişləndirilməsinə yönəlmiş regional infrastruktur layihələrininhəyata keçirilməsi, eləcə də iqtisadiyyatın şaxələndirilməsitəşəbbüsləri daxil olmaqla, əsas istiqamətlərdə səyləriəlaqələndirəcək”, – deyə politoloq vurğulayıb.
Sukermanın sözlərinə görə, xüsusilə süni intellekt və rəqəmsalinfrastruktur kimi qabaqcıl texnologiya sahələrinin əməkdaşlıqgündəliyinə daxil edilməsi tərəfdaşlığa strateji yönümlü, gələcəyəhesablanmış bir xarakter verir.
“Bu, Azərbaycanın ABŞ təcrübəsi və investisiyalarına söykənərəkinnovasiya üzrə regional mərkəzə çevrilməsi yolunu açır. Bundanəlavə, bu Xartiya çərçivəsində təhlükəsizlik, terrorizmə qarşımübarizə və müdafiə məhsullarının satışı sahəsində əməkdaşlıqregionda sabitliyin təmin edilməsində və ümumi təhdidlərə qarşımübarizədə ortaq strateji maraqların qarşılıqlı tanınmasını əksetdirir. Sənəd gələcək qarşılıqlı fəaliyyətin istiqamətini müəyyənedir, irəliləyişin qiymətləndirilməsi, birgə planlaşdırma vəresursların səfərbər edilməsi üçün aydın mexanizmlər nəzərdə tuturvə bununla da ikitərəfli münasibətləri dəyişən geosiyasiçağırışlara effektiv reaksiya verə bilən strateji alyansa çevirir”,– deyə o əlavə edib.
Daha sonra Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh prosesi barədədanışan amerikalı politoloq qeyd edib ki, Azərbaycan və Ermənistanarasında sülh sazişi mətninin Vaşinqtonda paraflanması uzun müddəthəllini tapmayan münaqişədə tarixi bir məqam olacaq.
“Paraflama ilkin prosedur mərhələsi olsa da, bu, hər iki tərəfinsülhün və münasibətlərin normallaşmasının təmin edilməsi üçünhərtərəfli əsas qəbul etməyə siyasi iradəsini əks etdirir.
Bu mərhələ qarşılıqlı sərhəd tanınması, təhlükəsizlikzəmanətləri, mübahisələrin həlli mexanizmləri və iqtisadi,humanitar sahələrdə əməkdaşlıq çərçivələrini də daxil edən sazişinəsas prinsiplərini müəyyən edir.
Bu, onilliklərlə davam edən düşmənçilikdən imtina edilməsini vəhüquqi səviyyədə sülhü təsbit edəcək, müvafiq parlamentlərtərəfindən ratifikasiya olunacaq yekun imzalanmış müqavilə üçünzəminin yaradılmasını ifadə edir. Bu proses dayanıqlı sülhünqurulması üçün həlledicidir, belə ki, tərəfləri atəşkəsdən siyasibarışığa aparır. Bundan əlavə, saziş rabitə kanallarının və ticarətyollarının bərpasına kömək edir ki, bu da regional sabitliyə vəinteqrasiyaya töhfə verir. Onun Vaşinqtonda paraflanması BirləşmişŞtatların Cənubi Qafqazda sülh və sabitliyin formalaşdırılmasındayenidən fəal rol aldığını vurğulayır”, - Sukerman bildirib.
Daha sonra Zəngəzur dəhlizinin əhəmiyyətindən bəhs edənpolitoloq qeyd edib ki, bu marşrutun açılması regional əlaqəlilikvə iqtisadi inkişaf üçün transformativ səciyyəli əhəmiyyət kəsbedəcək.
“Azərbaycanın əsas hissəsini Naxçıvanla Ermənistanın cənubrayonları vasitəsilə birləşdirən bu dəhliz böyük stratejiəhəmiyyətə malikdir. O, malların, enerji resurslarının vəinsanların hərəkətini asanlaşdıracaq birbaşa quru marşrut yaradaraqtranzit vaxtını və xərclərini əhəmiyyətli dərəcədə azaldacaq.Azərbaycan üçün bu dəhliz ərazi bütövlüyünün və iqtisadiinteqrasiyanın möhkəmləndirilməsində əsas elementdir, üçüncüölkələrdən asılı olmadan Naxçıvana maneəsiz çıxışı təmin edir.Regional kontekstdə bu, Xəzər dənizini Türkiyə ilə, oradan isəAvropa bazarları ilə birləşdirə biləcək əsas arteriyaya çevriləbiləcək infrastruktur nailiyyətidir ki, bu da Cənubi QafqazınAvrasiya üzrə logistika və ticarət şəbəkələrində mühüm tranzitqovşağı kimi rolunu artıracaq. Dəhlizin inkişafı xariciinvestisiyaları cəlb edəcəyi, iqtisadi artımı stimullaşdıracağı vəregional iqtisadiyyatların qarşılıqlı asılılığını gücləndirəcəyi,bununla da iqtisadi inteqrasiya vasitəsilə uzunmüddətli sülhə töhfəverəcəyi gözlənilir”, – deyə o izah edib.
Amerikalı politoloq sonda ATƏT-in Minsk qrupunun buraxılmasıməsələsinə toxunub.
“Azərbaycan və Ermənistanın birlikdə ATƏT-in Baş katibinəmüraciət edərək Minsk qrupunun rəsmi buraxılması ilə bağlı razılığagəlməsi Cənubi Qafqazda münaqişənin həlli mexanizmlərində qətidəyişiklik olduğunu göstərir. 1990-cı illərdə ATƏT-in himayəsialtında yaradılan Minsk qrupu uzun müddət münaqişədə əsasbeynəlxalq vasitəçi kimi qalıb. Lakin onilliklər ərzində o, çoxzaman həmsədr ölkələr arasında geosiyasi ziddiyyətlər və yerindədəyişən şəraitə kifayət qədər uyğunlaşmamaq kimi maneələrləqarşılaşaraq dayanıqlı həllər təmin edə bilməyib. Buraxılma iləbağlı birgə müraciət formatın “dalana dirənmə” və diplomatik ədalətilə sinonimləşmiş modeldən uzaqlaşmaq istəklərini əks etdirir”, –deyə o yekunlaşdırıb.
