"ABŞ və Rusiya liderlərinin tarixi sammiti Ukrayna münaqişəsinin taleyini dəyişə bilər..."
15 avqust 2025-ci ildə ABŞ-ın Alyaska ştatında keçiriləcək Donald Tramp-Vladimir Putin görüşü həm diplomatik, həm də tarixi baxımdan mühüm hadisə hesab olunur.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "The Times" nəşri yazıb.
Bu, Rusiya-Ukrayna müharibəsinin başlamasından bəri iki liderin ilk şəxsi təması olacaq və prosesin həm siyasi, həm də rəmzi çalarları diqqət mərkəzindədir.
Görüşün elan olunması və Alyaska seçiminin səbəbləri
Donald Tramp görüşün keçiriləcəyi yeri öz sosial şəbəkəsində elan edib, onu "böyük Alyaska" kimi təqdim edib. Rusiya prezidentinin köməkçisi Yuri Uşakov da bunu təsdiqləyərək Alyaskanı "tamamilə məntiqli seçim" adlandırıb. Onun sözlərinə görə, ABŞ və Rusiya yaxın qonşudur, Bering boğazı isə onları yüz kilometrdən az məsafədə ayırır.
Alyaska seçiminin həm tarixi, həm də strateji izahı var. XIX əsrin ortalarında Rusiya imperiyası bu torpağı ABŞ-a 7,2 milyon dollara satıb. Eyni zamanda, Alyaska Şimali Amerika ilə Asiyanın kəsişməsində, Arktika və Sakit okean arasında yerləşir və ABŞ-ın müdafiə, enerji təhlükəsizliyi və Arktikadakı liderliyi baxımından xüsusi əhəmiyyətə malikdir.
Alyaska qubernatoru Mayk Danlivinin sözlərinə görə, "dünyada bundan daha strateji yer yoxdur". "The Times" yazır ki, ABŞ ərazisində keçiriləcək görüş Putinə əlavə üstünlük də verir - ABŞ Haaqa Beynəlxalq Cinayət Məhkəməsinin yurisdiksiyasını tanımadığından Putin burada həbs olunmaq riski daşımır.
Atəşkəs və ərazi mübadiləsi planları
Tramp bildirib ki, əsas müzakirə mövzuları Ukraynada atəşkəs və "ərazi mübadiləsi" olacaq. "The Wall Street Journal" nəşrinin məlumatına görə, Moskva Donetsk və Luqanskın Ukrayna tərəfindən verilməsi müqabilində müharibəni dayandırmağa hazır ola bilər. Lakin bu ssenari Ukraynada və Qərbdə kəskin reaksiya doğurub. Prezident Vladimir Zelenski belə bir razılaşmanı "torpağı işğalçıya bağışlamaq" kimi qiymətləndirərək qəti şəkildə rədd edib. O, həmçinin qeyd edib ki, Ukraynanın gələcəyi ilə bağlı bütün danışıqlarda ölkəsi birbaşa iştirak etməlidir.
Beynəlxalq reaksiyalar və siyasi məna
CNN xəbər verir ki, bu sammit Ukrayna üçün "yavaş məğlubiyyət: riskini yarada bilər. Avropa müttəfiqləri də Trampın "ərazi kompromisi" ideyasına ehtiyatla yanaşır. Bununla belə, ABŞ administrasiyası Zelenskini Alyaskadakı danışıqlara dəvət etmək ehtimalını tam istisna etmir. Kreml isə bu görüşü diplomatik uğur kimi təqdim edir, hətta Trampa Moskvada və ya Vladivostokda cavab görüşü keçirməyi təklif edib. Rusiya dövlət mediası isə bu sammiti Zelenskinin prosesdən kənarlaşdırılması və Kremlin siyasi mövqeyinin möhkəmlənməsi kimi qələmə verir.
Simvolizm və tarixi paralellər
Politoloqlar xatırladır ki, tarix boyu dövlət başçılarının görüş yeri xüsusi rəmzi məna daşıyıb. Alyaskanın seçilməsi həm iki ölkənin keçmiş tarixi əlaqələrinə, həm də indiki geosiyasi gərginliyə işarədir. Putin üçün bu, keçmiş imperiya torpağında diplomatik mövqe nümayiş etdirmək imkanıdır. Tramp üçün isə vacib məqam ondan ibarətdir ki, görüş ABŞ ərazisində keçirilir və Putin onun yanına gəlir. Bu, Trampın "sövdələşmələr ustası" imicini möhkəmləndirə, onu Ukrayna münaqişəsində əsas vasitəçi kimi təqdim edə bilər.
Görüşə aparan proses və gözləntilər
Sammitin yeri və tarixi bir neçə gün gizli saxlanılıb. ABŞ və Rusiya nümayəndələri müxtəlif alternativləri, o cümlədən BƏƏ, Roma, Budapeşt və İsveçrədə görüş ehtimallarını müzakirə edib. Nəticədə Alyaska seçilib. Hələlik bu görüşün konkret razılaşma ilə nəticələnəcəyi, yoxsa sadəcə diplomatik jest kimi qalacağı məlum deyil. Amma danışıqların mərkəzində "sülh müqabilində ərazi" formulu dayanır və bu, Ukraynanın ərazi bütövlüyü məsələsini ən kəskin şəkildə gündəmə gətirir.
