Şaqqıldayan oynaqların gizli xəstəlik əlaməti olduğu ortaya çıxdı
İnsanların bir çoxu barmaqlarını qatlayıb şaqqıldatmağı, boyun “sındırmağa” vərdiş edib. Bundan həzz alanlar, belə bir hərəkətin guya əzələləri yumşaltdığını iddia edənlər də var. Barmaq oynaqlarından gələn şaqqıltı səsləri isə bəlli bir xəstəliyin xəbərçisi ola bilər. Türkiyəli ortoped- travmatoloq professor Mehmet Burak Yalçın bu barədə lazımi məlumat paylaşıb. Mütəxəssis qeyd edib ki, ilk baxışda zərərsiz görünən bu səslərin yarandığı bölgədə ağrı və şişkinlik varsa, sağlıq probleminin astanasında ola bilərsiniz. Bu problem tibdə "krepitasiya" kimi tanınır. Mehmet Burak Yalçın krepitasyon və onun səbəblərini açıqlayıb. Qeyd edib ki, bunlardan birincisi birgə qazların hərəkətidir. Oynaqlarımızda sinovial maye deyilən bir yağlayıcı maye, bu mayenin tərkibində isə azot və karbon qazı kimi həll olunmuş qazlar vardır. Barmaqlar və ya boyun oynaqları hərəkət etdirildikdə bu qaz baloncuqları partlaya bilər və bu, çatlama və ya şaqqıltı səsinə səbəb ola bilər. Bu vəziyyət adətən zərərsizdir və tibbi yardım tələb etmir. Bunu oynaqlarınızın çatlama səsi kimi düşünə bilərsiniz. İkinci səbəb isə oynaqların ətrafındakı vətərlərdir (əzələləri sümüklərə bağlayan quruluşlar) və bağlar (sümükləri birləşdirən strukturlar). Bunlar hərəkət zamanı sümük çıxıntılarına sürtünə bilər və bu sürtünmə səslərə səbəb ola bilər. Bu, xüsusilə təkrarlanan hərəkətlər və ya əzələ gərginliyi zamanı daha çox özünü göstərə bilir. Üçüncü səbəb "oynaq səthlərində aşınma və yıpranma"dır. Yaşlanma və ya həddindən artıq işlətmə səbəbiylə oynaq səthini örtən qığırdaq zamanla aşınıb kobudlaşa bilir. Bu vəziyyətdə sümük səthləri bir-birinə sürtünərək səs-küy yaradır. Krepitasiya osteoartritin, ya da kirəcləşmənin əhəmiyyətli bir əlamətidir və xüsusilə diz oynaqlarında tez-tez rast gəlinən ağrılar, hərəkətlərin məhdudlaşdırılması, ağrılara səbəb ola bilir. Mütəxəssis bildirib ki, diz oynağında yerləşən menisküslər dizin sabitliyini təmin edən qığırdaq quruluşlarıdır. Menisküs yırtıqları xüsusilə idman yaralanmalarından sonra tez-tez olur və dizdə xırçıltı səsi çıxararaq ağrıya səbəb olur. Həkim oynaqlardakı struktur deformasiyalara da diqqət çəkərək, bunların da şaqqıltı səslərinə səbəb ola biləcəyini deyib. "Məsələn, rotator manşet problemləri və ya çiyin oynağındakı artrit bu cür səslərə səbəb ola bilər. Vətərlərin iltihabı (tendonit) və ya oynaq ətrafındakı maye ilə dolu kisələrin (bursit) oynaq hərəkətləri zamanı krepitalara səbəb ola bilər. Bundan başqa, artrit kimi iltihablı revmatik xəstəliklər də yarada bilər", söyləyən Mehmet Burak Yalçın, "oynaq səsləri yaşlandıqca tez-tez arta bilər və bu, olduqca yayğındır. Bu artımın əsas səbəbi yaşlanmaya bağlı oynaqlarda təbii dəyişikliklərdir", söyləyib. Yaşa bağlı olaraq oynaqlardan gələn səsin səbəbləri qığırdaq aşınması və degenerasiyası (osteoartrit/əhənglənmə), sinovial mayenin keyfiyyətində və miqdarında dəyişikliklər; birləşdirici toxuma və vətərlərdə elastikliyin itirilməsi, oynaq daxilində kiçik dəyişikliklər (osteofitlər və s.), əzələ zəifliyi və balanssızlıqdır. Oynaqlarınızdan gələn səslər, xüsusən də ağrısızdırsa, ümumiyyətlə, normal sayılır və narahatlığa səbəb olmur. Ancaq hər hansı bir narahatlıq və ya əlavə simptomlar varsa, bir mütəxəssislə məsləhətləşməlisiniz.
- Səslərlə müşayiət olunan ağrı,
- oynaqda görünən şişlik və ya toxunma həssaslığı,
- oynaqların hərəkətinin azalması və ya məhdudlaşdırılması,
- Zədə və ya travmadan sonra səslərin yaranması,
- Hər bir hərəkət və ya müəyyən bir hərəkətlə eşidilən davamlı səslərə diqqət etməlisiniz.
Həkim boyun, barmaqlar, çiyinlər və ya kürək kimi oynaqların çırtıldamasının xalq arasında çox tətbiq edildiyini, çox vaxt da zövqverici və rahatladıcı olaraq qəbul edildiyini açıqlayıb. Elmi araşdırmalarda oynaqların çırtıldamasına birbaşa osteoartritin səbəb olduğuna dair güclü dəlillər olmadığını vurğulayıb. Bir çox tədqiqatlar zamanı müntəzəm olaraq oynaqlarını çırtladanlar və ya bunu etməyənlər arasında əl artriti riskində əhəmiyyətli bir fərq tapılmayıb. Bununla belə, boyun, arxa və çiyin kimi böyük oynaqların çırtladılmasına gəlincə, vəziyyət bir qədər fərqlidir. Bu, birbaşa artritə səbəb olmur, daha doğrusu, adətən genetik meyl, qocalma, oynaq zədələri, artıq çəki və oynaqların həddindən artıq yüklənməsi kimi amillərin birləşməsindən yaranır. Oynaqların qorunması yollarına toxunan M.Yalçın idmanın əhəmiyyətinə toxunub. O vurğulayıb ki, idman oynaqların sağlamlığının təməlidir, lakin burada əsas məsələ düzgün idman növü seçmək və intensiv məşq etməkdir. Eynilə, üzgüçülük, velosiped sürmə, gəzinti, elliptik məşqlər kimi fəaliyyətlərin oynaqları çox yükləmədən ürək-damar sağlamlığını dəstəklədiyini və sinovial maye dövranını artırdığını xatırladaraq, sağlam çəki saxlamağın vacibliyini vurğulayıb. M.Yalçın qeyd edib ki, artıq çəki daşıyan oynaqlarda, xüsusilə diz, omba və onurğada təzyiqi əhəmiyyətli dərəcədə artırır. Həkim bildirib ki, çəkidə hər artıq kiloqram dizlərə olan təzyiqi qat-qat artırır. Sağlam bir çəki saxlamaq və ya arıqlamaqla, oynaqlardakı stressi azaltmaq, ağrıları yüngülləşdirib degenerasiyanı yavaşlatmaq mümkündür. Kalsium və D vitamini ilə zəngin olan, qığırdaqları dəstəkləyən qidalardan istifadə etmək, işlənmiş qidalardan uzaq durmaq tövsiyə edilir. M.Yalçın hər kəsə gündəlik fəaliyyətlər zamanı düzgün duruş və hərəkətin də qidalanma ilə yanaşı oynaqların sağlamlığı üçün çox vacib olduğunu xatırladıb və son olaraq adekvat istirahətin və sağlam yuxu rejiminin vacibliyini vurğulayıb. M.Yalçın açıqlamasını bu sözlərlə tamamlayıb: "Bədəninizin və oynaqlarınızın özünü təmir etmək və sağaltmaq üçün kifayət qədər istirahətə ehtiyacı var. Keyfiyyətli yuxu iltihabı azaltmağa və ümumi sağlamlığınızı yaxşılaşdırmağa kömək edir".
