İnsanlıq tarixində hər dövrün özünəməxsus peşələri olub. Zaman keçdikcə, texnologiya inkişaf etdikcə və insanların həyat tərzi dəyişdikcə bu peşələrin bir qismi yoxa çıxıb, yerini yenilərinə verib. Əgər orta əsrlərdə zərgər, xalçaçı və ya dulusçu ən gəlirli və cəmiyyət üçün vacib sənətkarlar sırasında idisə, sənaye inqilabından sonra fabriklərin yaranması bu sahələri kölgədə qoydu. XXI əsrin əvvəlləri isə əmək bazarında daha böyük transformasiyaların başlanğıcı oldu. Robot texnologiyaları, süni intellekt və avtomatlaşdırma artıq o qədər sürətlə inkişaf edir ki, bəzi peşələr yaxın gələcəkdə tamamilə tarixə çevrilə bilər. Bu, təkcə texnologiyanın sürəti ilə bağlı deyil, həm də insanların istehlak vərdişlərinin dəyişməsi, şəhərləşmənin artması və həyat ritminin fərqli formalaşması ilə sıx bağlıdır.
Məsələn, bir vaxtlar şəhərlərin hər küçəsində ayaqqabı təmiri ilə məşğul olan ustalar vardı. Bu gün isə kütləvi istehsal və ucuz mallar bazarı insanların təmirə yox, yenidən alışa üstünlük verməsinə səbəb olur. Eyni vəziyyət çilingər, dülgər, dəmirçi kimi peşələrdə də müşahidə edilir. Poçtalyon peşəsi artıq dünyanın bir çox ölkəsində arxa plana keçib, çünki elektron məktublar, rəqəmsal bildirişlər və sürətli kuryer xidmətləri ənənəvi məktub daşımalarını əvəz edib. Kassa operatorları belə getdikcə öz aktuallığını itirir, çünki artıq bir çox mağazada öz-özünə ödəmə aparatları tətbiq olunub. Maraqlıdır ki, bir vaxtlar cəmiyyətin vazkeçilməz saydığı bu peşələr, cəmi bir neçə onillik ərzində "yoxa çıxmaq üzrə olan sənətlər" siyahısına düşüb.
Digər tərəfdən, hər bir itki yeni imkanlarla müşayiət olunur. Texnologiyanın inkişafı həm də tamamilə yeni peşələrin meydana çıxmasına yol açır. Məsələn, süni intellekt üzrə mütəxəssislər artıq dünyanın ən çox axtarılan ixtisas sahiblərindəndir. Kibertəhlükəsizlik mütəxəssislərinə artan ehtiyac, rəqəmsal cinayətlərin də artmasından xəbər verir. Genetik mühəndislik, biotexnologiya və yaşıl enerji üzrə ixtisaslaşan insanlar gələcəkdə təkcə əmək bazarında deyil, həm də bəşəriyyətin taleyində mühüm rol oynayacaq. Kosmik turizm artıq reallığa çevrilmək üzrədir və bu sahədə də pilotlardan əlavə yeni tip mütəxəssislərə ehtiyac yaranacaq.
Əslində, peşələrin dəyişməsi hər zaman olub. Sadəcə bu gün proses daha sürətli baş verir. Bəşəriyyətin keçdiyi yol göstərir ki, texnologiya və ictimai tələbat dəyişdikcə, hər bir insanın da peşəkar həyatını bu dəyişikliklərə uyğunlaşdırması qaçılmazdır. Əgər keçmişdə sənətkar olmaq üçün illərlə təcrübə tələb olunurdusa, bu gün öyrənmək daha çox texniki biliklərə və çevikliyə əsaslanır. Gələcəkdə ən çox dəyər qazanacaq peşələr məhz innovasiyalara tez uyğunlaşan, yaradıcı düşünən və insanla texnologiyanı birləşdirən peşələr olacaq.
