Məlum olduğu kimi, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin sözçüsü Mariya Zaxarova Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyanın 10 noyabr 2020-ci il tarixli Birgə Bəyannamə ilə bağlı səsləndirdiyi fikirlərə cavab verib. Zaxarova bildirib ki, həmin sənəd, eləcə də 2022-ci ildə imzalanmış nəqliyyat və kommunikasiyaların açılması üzrə üçtərəfli razılaşma hələ də qüvvədədir və tərəflər bu öhdəliklərə sadiq qalmalıdırlar.
Lakin reallıq tamamilə fərqlidir. Rusiya bu bəyanatlara istinad etməklə bölgədəki mövqelərini qorumağa çalışsa da, əslində proses artıq başqa istiqamətdə inkişaf edir. Siyasi ekspert Məhəmməd Əsədullazadənin sözlərinə görə, Moskva hələ də 10 noyabr sazişinə “saman çöpü kimi yapışaraq” öz rolunu qorumağa cəhd göstərir, amma bu cəhdlərin heç bir əhəmiyyəti yoxdur.
Ekspertin fikrincə, indi yeni siyasi reallıq formalaşıb:
“Rusiya 10 noyabrda ilişib qalıb. Göründüyü kimi, hələ də üç tərəfli razılaşmaların qüvvədə olmasını israr edir. Amma Vaşinqtonda proses yenilənib və tamamilə başqa formatda davam edir. Rusiyanın bundan sonra Zəngəzur dəhlizinə nəzarəti və Üçtərəfli komissiyanın işində vasitəçiliyi sadəcə kağız üzərində qalacaq”.
Hazırda Azərbaycan və Ermənistan arasında danışıqlar Vaşinqtonun iştirakı ilə yeni məcraya yönəlib. Bu isə Kremlin ən böyük narahatlığıdır. Çünki Moskvanın vasitəçiliyi artıq nə Bakı, nə də İrəvan tərəfindən qəbul edilmir. ABŞ-ın Cənubi Qafqaz siyasəti isə daha çox regional kommunikasiyaların açılmasına, dayanıqlı sülh sazişinə və Qərb institutlarının bölgədə möhkəmlənməsinə hesablanıb.
Əsədullazadə qeyd edir ki, Rusiya prosesdən de-fakto kənarlaşdırılıb:
“Ermənistan və Azərbaycan Rusiyanın vasitəçiliyini qəbul etmir və prosesdən faktiki olaraq çıxıblar. Hazırda ABŞ-la birgə proses davam etdirilir”.
Rusiyanın Cənubi Qafqazdakı ən mühüm dayaq nöqtələrindən biri Ermənistandakı 102-ci hərbi bazası da artıq təhlükə altındadır. Məlumatlara görə, gələn ildən etibarən bu bazanın çıxarılması prosesi başlayacaq. Bu, Ermənistanın Moskva ilə hərbi-siyasi əlaqələrini minimuma endirməsi, eyni zamanda Qərbə yaxınlaşma strategiyasının göstəricisidir.
Kremlin on illərlə davam edən siyasəti Cənubi Qafqazı “arxa bağça” kimi görmək üzərində qurulmuşdu. Lakin bu model artıq tamamilə çöküb. Moskva bölgədə əməkdaşlıq, qarşılıqlı fayda və bərabər tərəfdaşlıq təklif etmək əvəzinə, hər zaman təzyiq və zorakı üsullara üstünlük verdi.
Məhz bu səbəbdən, region ölkələri Rusiyaya arxalanmaq əvəzinə Qərbə inteqrasiya yolunu seçməyə məcbur qaldılar. Azərbaycan da, Ermənistan da Kremlin “vasitəçi” statusunu qəbul etmir, Qərbin qurduğu yeni masa ətrafında əyləşməyə üstünlük verirlər.
Məhəmməd Əsədullazadə bu barədə sərt şəkildə bildirir:
“Rusiyanın Cənubi Qafqaz siyasəti fiaskoya uğrayıb. Moskva regionda əməkdaşlıqda deyil, zorakı siyasətdə maraqlıdır”.
Müsavat
