"İsrailin Qəzzadakı cinayətləri Türkiyəni geri dönüşü olmayan qərara məcbur etdi..."
İsrailin Qəzzada günahsız insanlara qarşı həyata keçirdiyi qətliamlar təkcə fələstinlilərin taleyini deyil, bütün bölgənin siyasi düzənini dəyişib.
Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə "TRT Global" nəşri yazıb.
"Qan üzərində qurulan münasibətlər davam edə bilməz"
Nəşr yazır ki, Ankara səbr kasasının daşdığını nümayiş etdirdi: artıq nə diplomatik gülərüz, nə də iqtisadi mənafelər Türkiyəni İsrailin cinayətlərinə göz yummağa vadar edə bilməz. Türkiyə qəti mövqeyini ortaya qoydu - hava məkanı bağlandı, iqtisadi əlaqələr kəsildi. Bu, sadəcə bir sanksiya deyil, bir mesajdır: "Qan üzərində qurulan münasibətlər davam edə bilməz!"
Ankaranın qəti addımı
Türkiyə XİN rəhbəri Hakan Fidan parlamentdə bəyan edib ki, bu qərar təsadüfi deyil, o, İsrailin Qəzzada həyata keçirdiyi qətliamların cavabıdır. Fidan İsraili bölgəni "yaşanmaz hala salmaqda" və fələstinliləri öz torpaqlarından qovmaqda günahlandırıb. Türkiyə artıq yalnız bəyanat vermir, konkret addımlar atır: İsrail hökumətinə məxsus bütün uçuşlara qadağa qoyulub, iqtisadi və ticarət əlaqələr tamamilə dayandırılıb.
Qadağalar nəyi əhatə edir?
Türkiyənin addımı ilk baxışdan sərt görünsə də, Ankaranın mövqeyi aydındır: qadağa yalnız rəsmi hökumət reyslərinə və silah daşıyan təyyarələrə şamil edilir. Yəni mülki sərnişin reysləri əvvəlki qaydada davam edir. Bu, Türkiyənin İsraili cəzalandırmaq, amma eyni zamanda mülki əhaliyə zərbə vurmamaq siyasətini göstərir. Bununla belə, logistika baxımından müəyyən dəyişikliklər qaçılmazdır. İsraildən Gürcüstan, Azərbaycan və Şərqi Avropaya uçuşlar bir neçə saat uzanacaq. Lakin Ankara hesab edir ki, bu qiymət İsrailin müharibə siyasətinə verilən cavabla müqayisədə çox kiçikdir.
İqtisadi əlaqələrin sonu
Türkiyə uzun illər boyu İsrail üçün ən böyük ticarət tərəfdaşlarından biri olub. Təkcə 2023-cü ildə Ankara İsrailə 5,3 milyard dollarlıq məhsul, əsasən sement, dəmir, polad və sənaye malları ixrac edib. İsrailin Türkiyəyə ixracı isə bundan dəfələrlə az olub və cəmi 1,5 milyard dollar təşkil edib. Yeni embarqo nəticəsində İsrail bu üstünlüyü itirib. 2024-cü ilin əvvəlində aylıq 550 milyon dollara çatan Türkiyə ixracı ilin sonuna doğru 100-200 milyon dollara qədər düşüb. Ən ağır zərbə isə İsrailin kimya sənayesinə və tikinti sektoruna dəyib.
"Səbəb biz yox, İsraildir"
Türkiyənin qərarı İsraili diplomatik təcridə salmaqla yanaşı, beynəlxalq aləmdə də güclü mesaj verir: İsrailin Qəzzada törətdiyi kütləvi qırğınlar cəzasız qalmayacaq. Ticarət və əməkdaşlıq münasibətləri insanlıq faciəsi üzərində qurula bilməz. Ankara bu addımları öz geosiyasi mövqeyini gücləndirmək üçün deyil, Fələstin xalqının hüquqlarını müdafiə etmək üçün atır. Prezident Rəcəb Tayyib Ərdoğan da açıq şəkildə bəyan edib ki, Türkiyə özünü müsəlman dünyasının yalnız lideri deyil, həm də ədalətin müdafiəçisi kimi görür.
Geriyə dönüş yoxdur
Ekspertlərin fikrincə, Ankara ilə Təl-Əviv arasında münasibətlər artıq əvvəlki məcraya dönə bilməz. Ticarət, turizm və humanitar əlaqələrin kəsilməsi qarşılıqlı asılılığı aradan qaldırır və bundan sonra tərəfləri saxlayan heç nə qalmır. "Cinin şüşədən çıxması" metaforası bu vəziyyəti dəqiq izah edir: İsrailin hərbi təcavüzü və Qəzzadakı qətliamları Türkiyəni geriyə dönüşü olmayan qərar verməyə məcbur etdi. Günahkar isə yalnız İsraildir.
