Bir tərəfdə ABŞ-ın, digər tərəfdə Çinin maraqlarının mövcud olduğu qlobal siyasətdə müxtəlif regionların geosiyasi mübarizənin ortasında qaldığı müşahidə edilir. Avropadan Mərkəzi Asiyaya, Cənubi Qafqazdan Yaxın Şərqə qədər uzanan böyük coğrafiya region ölkələri üçün qaçılmaz qədəri də müəyyənləşdirib: qlobal oyunçular arasında seçim etmək, öz yerini müəyyənləşdirmək;
Bu, ölkələr üçün həmişə yaxşı perspektiv vəd etmir, çünki geosiyasi rəqabət hər zaman özü ilə problemləri də gətirir. Bu qlobal mübarizədən “sağ çıxmaq”, əksinə, bütün tərəflərlə strateji münasibətlər qurmaq və milli maraqlarını qorumaq kifayət qədər mürəkkəb görünür. Buna nail olmaq üçün bir ölkənin malik olduğu potensial yetərli olmur, əsas məsələ bu piotensialdan uğurla istifadə edə bilən, geosiyasi prosesləri milli maraqların xeyrinə çevirməyi bacaran liderə ehtiyac var. Azərbaycan mövcud geosyasi münasibətlər sistemində belə bir presedent yaradan nadir ölkədir. Bunun iki səbəbdən qaynaqlanır:
Birincisi, ölkəmizin coğrafi mövqeyi və strateji potensialıdır;
İkincisi və ən əsası, qlobal prosesləri doğru oxuyan və ölkənin potensialını milli maraqlarımızın təmin edilməsində siyasi sərmayəyə çevirə bilər Prezident İlham Əliyev kimi lideri var.
Azərbaycan lideri mövcud qlobal siyasətdə bütün oyunçuların hörmətlə qarşıladığı və əməkdaşlıq etməyə can atdığı liderdir. Təsadüfi deyil ki, ABŞ Prezidenti Donald Tramp Prezident İlham Əliyevi böyük lider adlandırır, Si Cinpin isə ona Çinin dostu deyir. Və bu, hər şeydən öncə ölkəmizin qlobal siyasətdəki yerini müəyyən edən faktordur.
Azərbaycan-Çin: strateji tərəfdaşlıq münasibətləri
Azərbaycan bu gün Çinin strateji tərəfdaşıdır. Bu ilin aprel ayında Prezident İlham Əliyevin Çinə səfəri ikitərəfli münasibətlərimizin strateji səviyyəyə yüksəlməsində mühüm hadisəyə çevrildi. Səfər zamanı Azərbaycan və Çin arasında imzalanan “hərətəfli strateji tərəfdaşlıq” razılaşması münasibətlərin yeni mərhələsi hesab olunur. Bu razılaşma iki ölkə arasında bütün sferalarda dərin əməkdaşlığı özündə ehtiva edir. Beləliklə, Azərbaycan qlobal siyasətdə yeni güc mərkəzi kimi qiymətləndirilən Çinin strateji tərəfdaşına çevrilib.
Avropa İttifaqı ilə münasibətlərdə yeni mərhələ
Prezident İlham Əliyev Çin səfərindən sonra may ayında Avropa Siyasi Birliyinin 6-cı Zirvə toplantısında iştirak etdi. Toplantının keçirildiyi Tiranada böyük hörmətlə qarşılanan Azərbaycan liderinin Avropa liderlərinin diqqət mərkəzində olması, hətta Fransa prezidenti Emmanuel Makronun Prezident İlham Əliyevlə təmaslara can atması təsadüfi deyildi. Çünki Prezident İlham Əliyev mövcud qlobal siyasətdə təkcə nüfuzlu lider deyil, həm də bir çox proseslərin inkişafına yön verə bilən, təsir edən siyasətçidir və geosiyasi maraqları olan bütün oyunçular, o cümlədən, Avropa onunla münasibətlərin sıxlaşdırılmasına çalışır.
Prezidentin Avropa Siyasi Birliyinin 6-cı Zirvə toplantısında iştirakı Azərbaycan və Avropa İttifaqı arasında münasibətlərin yeni mərhələsinin başlanğıcı kimi qiymətləndirilirdi. Səbəbsiz deyil, çünki Aİ-nin əvvəlki administrasiyasının anti-Azərbaycan mövqeyi ikitərəfəli münasibətlərdə problemlər yaratmışdı, nəticədə Avropanın Cənubi Qafqazda, ümumilikdə Asiya-Avropa qovşağında mövqelərini zəiflətmişdi. Aİ-nin yeni administrasiyası sələflərinin səhvlərin təkrarlamaq istəmir. Hazırda Bakı-Brüssel xəttində problemlər aradan qalxıb və Aİ-Azərbaycan münasibətləri yeni səhifədə yüksələn xətlə inkişaf edir.
Bakı-Tehran xəttində mühüm yaxınlaşma
Azərbaycan-İran münasibətləri: cari ilin əsas hadisələri sırasında bunu da xüsusi qeyd etmək lazımdır. Çünki 44 günlük müharibədən sonra İranda bəlli qüvvələr Bakı-Tehran xəttində məqsədyönlü şəkildə çatlar yaratmağa çalışırdı, müəyyən qədər buna nail olmuşdular da. Lakin İranın yeni hakimiyyəti Azərbaycanla münasibətlərin bərpa edilməsi istiqamətində addımlar atdı. Prezident Məsud Pezeşkianın aprel ayında Bakıya səfəri, iyulda isə İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatının (ECO) 17-ci Zirvə toplantısının keçirildiyi Xankəndiyə gəlişi münasibətlərdə yeni və daha sağlam mərhələnin başlanğıcını qoydu. Artıq Azərbaycan-İran münasibətləri Bakı-Tehran xəttində süni problemlər yaratmaq istəyən qüvvələrə rəğmən, strateji səviyyəyə yüksəlib və bu, həm hər iki ölkənin milli maraqlarına, həm də regional sabitliyə mühüm töhfə verir.
Mərkəzi Asiya və türk coğrafiyası: Azərbaycanın birləşdirici rolu
Azərbaycanın Mərkəzi Asiya regionu ilə sıx münasibətləri xarici siyasət kursunda əsas istiqamətlərdən biridir. Bu münasibətlər sistemində iki xətt xüsusilə seçilir.
1. Mərkəzi Asiyanın hər bir ölkəsi ilə ikitərəfli əlaqələrin inkişafı, münasibətlərin strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəldilməsi;
2. Türkiyədən Mərkəzi Asiyaya qədər uzanan türk coğrafiyasında birliyin təmin edilməsi, inteqrasiyanın dərinləşdirilməsi;
Azərbaycan bu coğrafiyada körpü və birləşdirici rola malikdir. Bu prosesin əsas nöqtəsini Azərbaycan və Türkiyənin müttəfiqlik əlaqələri təşkil edir. İki qardaş ölkə arasındakı münasibətlər məhz Prezident İlham Əliyev və Prezident Rəcəb Tayyip Ərdoğanın sayəsində müttəfiqlik səviyyəsinə yüksəldi. Bu gün Bakı və Ankara birlikdə hərəkət etməklə qlobal siyasətdə mühüm paya sahib olan regional güc mərkəzinə çevrilib. Bunun məntiqi nəticəsində digət türk ölkələri ilə əlaqələrin dərinləşməsi, türk coğrafiyasının birliyi ortaya çıxdı. Bu birlikdə Azərbaycan, məhz Prezident İlham Əliyev mühüm rol oynayır. Azərbaycanın Türkiyədən sonra Özbəkistanla müttəfiqlik əlaqələri qurması isə təkcə ölkəmizin Mərkəzi Asiya regionu ilə münasibətlərini sıxlaşdırmır, eyni zamanda, türk dövlətləri arasında müttəfiqlik münasibətlərinin presedentini ön plana çıxarır.
London Bakı ilə niyə strateji tərəfdaş olmaq istəyir?
Son proseslərdə ən mühüm məqamlardan biri də Böyük Britaniyanın Azərbaycanla münasibətləri strateji tərəfdaşlıq səviyyəsinə yüksəltmək istəyidir. Ölkəmizdə səfərdə olan Böyük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığının Avropa, Şimali Amerika və xaricdəki ərazilər üzrə dövlət naziri Stiven Douti yerli mediaya müsahibəsində rəsmi Londonun bu niyyətini bəyan etdi. Əslində bunu gözlənilən addım hesab etmək olar, çünki Britaniya müstəqil qlobal oyunçu kimi çıxış edir və mövcud qlobal siyasətdə xüsusi çəkiyə malik olan Azərbaycanla münasibətləri strateji səviyyəyə yüksəltmək istəkləri təbiidir. Bu, təkcə ikitərəfli əlaqələrin genişlənməsinə töhfə verməyəcək, həm də Britaniyanın regionumuzda, ümumilikdə Avropa-Asiya qovşağındakı mövqelərinin güclənməsinə zəmin yarada bilər.
Vaşinqton anlaşmaları: Zəfər lideri olan Əliyev sülhü də inşa etdi
Prezident İlham Əliyevin avqustun 8-də Amerika Birləşmiş Ştatlarına səfəri və Vaşinqtonda imzalanan sənədlər Azərbaycanın qlobal siyasətdə önəmini, eləcə də regionumuzdakı liderliyini bir daha nümayiş etdirdi.
Vaşinqton görüşü iki kontesktdə tarixi əhəmiyyət kəsb edirdi.
Birincisi, ABŞ-Azərbaycan münasibətləridir: ABŞ-ın keçmiş administrasiyasının yanlış siyasəti iki ölkə arasındakı münasibətləri ciddi sınaqla üz-üzə qoymuşdu, xüsusilə Vaşinqtonun regiondakı mövqeləri sual altında düşmüşdü. Prezident Donald Tramp isə bu yanlışları aradan qaldaraq, Azərbaycanla münasibətlərə yeni nəfəs gətirdi.
- Məlun 907-ci düzəlişi ləğv edildi və bunun məhz Prezident İlham Əliyevlə görüşdə baş verməsi ABŞ-ın Azərbaycana xüsusi münasibətinin örnəyi idi.
- İki ölkə arasında strateji tərəfdaşlıqla bağlı mühüm anlaşmalar imzalandı;
- Azərbaycan və ABŞ siyasi və iqtisadi də daxil olmaqla müxtəlif sahələrdə qarşılıqlı əməkdaşlığın həyata keçirilməsi ilə bağlı razılaşmalar əldə etdi.
Beləliklə, Azərbaycan qlobal siyasətin super gücü olan ABŞ-ın strateji tərəfdaşına çevrildi.
İkincisi, Vaşinqtonda Azərbaycan və Ermənistan sənədlərinin imzalanmasıdır.
Sülh sazişi Azərbaycanın maraqlarına uyğun şəkildə paraflandı. Rəsmi Bakının tələbləri – Minsk qrupunun buraxılması, Ermənistan konstitusiyasının dəyişdirilməsi, Zəngəzur dəhlizinin açılması rəsmi şəkildə qəbul edildi.
Bu anlaşmalar Prezident İlham Əliyevin də dediyi kimi, “müharibə və münaqişə mərhələsinə son qoydu”. Artıq yekun sülhün əldə edilməsi istiqamətində tarixi addımlar atılıb. Bu, Cənubi Qafqaza onilliklər sonra sülhün gəlməsi deməkdir və bütün bunlar Prezident İlham Əliyevin əməyinin nəticəsidir. Prezident İlham Əliyev müharibəni qazanan Zəfər lideri olmaqla yanaşı, regionumuza sabitliyi gətirən Sülh lideri adını da qazandı.
Bütün bunlar Prezident İlham Əliyevin Azərbaycan adına əldə etdiyi qlobal nəticələrdir. Bu gün dünyada Azərbaycan kimi ikinci bir ölkə yoxdur ki, həm ABŞ-ın, həm Çinin strateji tərəfdaşı olsun, həm Avropa ilə sıx münasibətlər qursun, Böyük Britaniya kimi qlobal oyunçu onunla strateji tərəfdaş olmağa can atsın. Azərbaycan Uzaq Qərbdən - ABŞ-dan Uzaq Şərqə - Çinə qədər uzanan coğrafiyada mühüm siyasi oyunçuya çevrilib. Bu, məhz Prezident İlham Əliyevin milli maraqlara əsaslanan strategiyasının nəticəsidir.
Asif Nərimanlı
- Gecə Modu
- Ana səhifə
- Statistika
- Mənbələr
- Reytinq
- Hava
- Valyuta
